นี่ก็เดือนกรกฎาคมแล้ว ผ่านมานานถึง 6 เดือนที่เราต้องเผชิญกับสถานการณ์อันเลวร้าย จากวิกฤตการณ์โรคระบาดไวรัสโควิด-19 ที่ทำให้ทุกอย่างดูเลวร้ายลงทั้งทางด้านเศรษฐกิจ ชีวิตและความเป็นอยู่ของผู้คน บ้างก็การงานหดหาย ตกงาน รายได้ไม่มี ไม่ใช่เฉพาะแต่อีสานบ้านเฮาเป็นไปกันทั้งโลกทีเดียว ดีที่ชีวิตบ้านเรานั้นยังอยู่ใน "สังคมเกษตรกรรม" ที่มีการพืชพันธุ์ธัญญาหาร เลี้ยงสัตว์ ที่สามารถปลูก-เลี้ยงเองได้ นำมาบริโภคกันเองภายในครอบครัวไม่ต้องซื้อหา หรือซื้อได้ในราคาถูกกว่าประเทศอื่น

New Normal : หรือ ภาวะปกติใหม่

อีหยังๆ กะเป็น New Normal ไปเบิดแล้วตอนนี้ นั่นก็คือสภาวะการดำเนินชีวิตตามปกติแบบใหม่ที่เกิดขึ้น นับตั้งแต่ "การล้างมือ" ปกติพวกเฮากะสิล้างมือกันอยู่แล้วย้อนว่าเป็น "ลูกข้าวเหนียว" เฮ็ดเวียกการงานสร้างมา สินั่งล้อมวงกินเข้าเฮากะล้างมือก่อน สิได้แซบแบบปลอดภัยซำบายใจ แต่สิ่งที่เป็นที่เอิ้นกันว่า "นิวนอร์มอล" นั่นต้องเพิ่มขึ้นมาอีก บ่ว่าสิเฮ็ดหยังมา ถ้าสิจับสิบายแนวใด๋กะควรสิล้างมือให้สะอาดสาก่อน สิกอด สิหอม ลูกหล้าลูกคำ ตอนเข้ามาบ้านก็ต้องล้างมือสาก่อน เพราะเฮาบ่แน่ใจว่า ที่ไปข้างนอกบ้านมานั่นได้สัมผัสเอาเชื้อโรคร้ายมาบ่ ต้องทำจนเป็นปกติวิสัยแบบใหม่อีหลี

ออกจากบ้านไปที่ใดๆ ก็ต้อง "สวมหน้ากากเข้าหากัน" อันนี้บ่แม่นขาดความจริงใจ ตอหลดตอแหลอีหยัง แต่เพื่อให้มั่นใจในกันและกันว่า ข่อยบ่ได้เอาเชื้อโรคร้ายมาแพร่ให้เจ้า หรือเจ้ากะบ่ได้เอามาแพร่ใส่ข่อย เพื่อไปติดเผยแพร่ให้ลูกหลานว่านเครือ เฮาคือสิได้เฮ็ดแบบนี้ไปอีกดน (นาน) อยู่ จนกว่าสิมี "วัคซีน" ป้องกันโรคนี้ได้ มื้อวานนี้อยู่ กทม. ลูกสาวพาไปกินสุกี้ในร้านอาหาร ก็รู้สึกอึดอัดขัดใจอยู่พอควร ใส่หน้ากากเข้าไปกันทุกคน (หมดทั้งร้าน) แต่พอหม้อสุกี้มาเท่านั้นแหละ พร้อมเพรียงกันถอดออกแบบไม่ได้นัดหมาย (บ่ถอดสิกินแนวใด๋ นี่กะบ่ค่อยเข้าใจคือกัน)

เทศกาลงานบุญประเพณีอีสานบ้านเฮา ประจำเดือนกันยายน ๒๕๖๓ หลังสถานการณ์โควิด-19 ระบาดคลี่คลาย ก็ต้องร่วมมือกันฟื้นฟูระบบเศรษฐกิจของประเทศ ด้วยการเดินทางท่องเที่ยวภายในประเทศบ้านเฮานี่แหละ ไทยเที่ยวไทยเงินทองไม่ไหลออกไปนอกประเทศ ช่วยกันนะครับ สำหรับงานบุญประเพณ๊ที่น่าสนใจประจำเดือนนี้ในภาคอีสานมีดังนี้

แซนโฏนตา บูชาบรรพบุรุษ (วันสารทเขมร)

ประเพณีแซนโฎนตา เป็นประเพณีหนึ่งที่มีความสำคัญ และปฏิบัติสืบทอดติดต่อกันมายาวนาน นับเป็นพันๆ ปีของพี่น้องชาวไทยที่มีเชื้อสายเขมร รวมทั้งชาวกูย หรือส่วย ที่แสดงออกถึงความกตัญญูต่อผู้มีพระคุณ สะท้อนให้เห็นความรัก ความผูกพัน ความกตัญญูรู้คุณของสมาชิกในครอบครัวเครือญาติ และชุมชน โดยจะประกอบพิธีกรรมตรงกับวันแรม 14 ค่ำ เดือน 10 ของทุกปี

ซึ่งก่อนถึงวันงานจะมีการเตรียมสำรับอาหารคาว หวาน ขนม ข้าวต้มมัด กระยาสารท ฯลฯ เมื่อถึงวันงานลูก หลาน ญาติ พี่น้องที่ไปประกอบอาชีพ หรือตั้งถิ่นฐานอยู่ที่อื่น ไม่ว่าจะใกล้ หรือไกลจะต้องเดินทางกลับมารวมญาติ เพื่อทำพิธีแซนโฎนตา คือ การเซ่นไหว้บรรพบุรุษ อย่างพร้อมหน้าพร้อมตากัน เป็นประจำทุกปี

• แซน หมายถึง การเซ่น การเซ่นไหว้ การบวงสรวง
• โฎนตา หมายถึง การทำบุญให้ปู่ย่า ตายาย หรือ บรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว

ช่วงนี้กำลังผ่านความเลวร้ายจากภัยร้าย "โควิด-19" ที่ทำให้กิจกรรมท่องเที่ยวไทยต้องหยุดชะงักไปนานทีเดียว ตอนนี้สามารถเดินทางไปท่องเที่ยวได้บ้างแล้ว ก็ไปกันเพื่อส่งเสริมให้เกิดการสร้างงานในอุตสาหกรรมการท่องเที่ยว เช่น ร้านอาหาร ที่พักโรงแรม รีสอร์ต รถโดยสาร ให้คนบ้านเฮาได้มีรายได้กัน อีสานบ้านเฮาก็จะมีแหล่งท่องเที่ยวประเภทธรรมชาติ เช่น ภูเขา ลำธาร น้ำตก ป่าไม้ ดอกไม้ ที่กำลังเบ่งบานสวยเพิ่มสีสันให้กับผืนป่า คลายความแห้งแล้ง

ฮีตเดือนเก้า "บุญข้าวประดับดิน"

หลังจากเข้าพรรษาไปได้ประมาณหนึ่งเดือน อีกหนึ่ง ฮีตคองประเพณีอีสานบ้านเรา ที่มีในช่วงนี้คือ “บุญข้าวประดับดิน” ทำในวันแรม 14 ค่ำ เดือน 9 ปีนี้ตรงกับวันที่ 14 สิงหาคม 2563 ประเพณีนี้ทั้งคนลาวและคนไทยอีสาน มีความเชื่อสืบต่อกันมาว่า กลางคืนของเดือน 9 หรือ ทำในวันแรมสิบสี่ค่ำ เดือนเก้า เป็นวันที่ประตูนรกเปิด ยมบาลจะปล่อยให้ผีนรกออกมาเยี่ยมญาติในโลกมนุษย์ ในคืนนี้คืนเดียวเท่านั้นในรอบปี

ดังนั้น ชาวอีสานจึงพากันเตรียมจัดห่อข้าวไว้ให้แก่ญาติพี่น้องที่ล่วงลับไปแล้ว โดยการนำข้าวปลา อาหารคาว-หวาน ผลไม้ หมาก พลู บุหรี่ อย่างละเล็ก อย่างละน้อย แล้วห่อด้วยใบตองทำเป็นห่อเล็กๆ นำไปวางตามโคนต้นไม้ใหญ่ หรือตามพื้นดินบริเวณรอบๆ เจดีย์ หรือโบสถ์ เป็นการทำบุญที่ชาวบ้านจัดขึ้น เพื่ออุทิศส่วนกุศลให้แก่ผู้ล่วงลับไปแล้วเป็นประจำทุกปี

พิธีกรรม "บุญข้าวประดับดิน"

• วันแรม 13 ค่ำ เดือน 9 ชาวบ้านจะเตรียมข้าวต้ม ขนม อาหารคาวหวาน หมาก พลู และบุหรี่ ไว้ 4 ส่วน ส่วนหนึ่งเลี้ยงดูกันภายในครอบครัว ส่วนที่สองแจกให้ญาติพี่น้อง ส่วนที่สามอุทิศให้ญาติที่ตายไปแล้ว และส่วนที่สี่นำไปถวายพระสงฆ์
  
  ในส่วนที่สามนี้ ญาติโยมจะห่อข้าวน้อย ซึ่งมีวิธีการห่อคือ ใช้ใบตองห่อขนาดเท่าฝ่ามือ ส่วนความยาวนั้นให้ยาวสุดซีกของใบตอง
  
  
• วันแรม 14 ค่ำ เดือน 9 ชาวบ้านจะไปวัดตั้งแต่เวลาตี 4 เพื่อนำสิ่งของที่เตรียมไว้จัดใส่กระทง หรือเย็บเป็นห่อเหมือนข้าวสากไปวางอุทิศส่วนกุศลตามที่ต่างๆ เช่น ริมทางในหมู่บ้าน ซึ่งการวางแบบนี้ เรียกว่า การวางห่อข้าวน้อย แต่หากเป็นการนำไปวางในวัด จะเรียกว่า การยาย (ยาย ในภาษาอีสานหมายถึงการวางเป็นระยะๆ) ห่อข้าวน้อย ซึ่งเวลานำไปวางจะพากันไปทำอย่างเงียบๆ ไม่มีการตีฆ้อง ตีกลองแต่อย่างใด