ภาษาพูดของผู้คนในภาคอีสานนั้นมีหลายสำเนียงที่แตกต่างกันไป ไม่มี "ภาษาอีสาน" นะครับ มีแต่เป็นภาษาพูดดั้งเดิมของชนเผ่าต่างๆ ที่อาศัยอยู่ในภูมิภาคนี้ซึ่งมีหลายกลุ่มชาติพันธุ์ [ เรื่องที่เกี่ยวข้อง : ชาติพันธุ์ชนเผ่าไทยในอีสาน ] ดังนั้น เมื่อท่านเดินทางไปท่องเที่ยวอีสาน ท่านจะได้ฟังสำเนียงเสียงพูดที่แตกต่างกันออกไปในแต่ละจังหวัด คำที่เสนอในที่นี่รวบรวมมาจากที่กระผมอาวทิดหมู มักหม่วน ได้ตอบไว้ใน Facebook Fanpage มาแล้วแต่ค้นหาย้อนหลังยาก ท่านเว็บมาดเซ่อเลยขอร้องแกมบังคับให้นำมารวบรวมไว้ที่นี่อีกครั้งหนึ่ง แฟนนานุแฟนที่ต้องการทราบความหมายของคำ หรือประโยคใดก็สอบถามเพิ่มเติมมาได้นะขอรับ ยินดีนำมาตอบให้ทราบทั้งในเว็บไซต์และเฟซบุ๊คต่อไป

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14

คำที่น่าสนใจนำมาเสนอในวันนี้คือ...

พ่อบ่ถิ่มเจ้าดอก-เปิด-เอ้-โหยด-โปด-หอยขัว-แปนเอิดเติด

พ่อบ่ถิ่มเจ้าดอก

ภาษาการเลือกตั้งวันละประโยค ขอเสนอคำว่า "พ่อบ่ถิ่มเจ้าดอก"

เมื่อ ว่าที่ "ส.ส." หรือ "สจ." หรือ "สท." หรือ "ส.อบต." ไปหาเสียงแถวหมู่บ้านในภาคอีสาน ได้แนะนำตัวต่อพ่อใหญ่แม่ใหญ่ ไหว้งามๆ พร้อมน้อมส่งใบแนะนำตัวและซองผ้าป่าใส่มือพ่อใหญ่ พร้อมเอ่ยวาจาว่า "ผมอาสามาเป็นตัวแทนครับ เลือกผมแหน่เด้อครับ"

พ่อใหญ่ยิ้มกว้างพร้อมก้มหน้าแง้มดูในซอง แล้วยิ้มที่มุมปาก เอ่ยตอบว่า "พ่อบ่ถิ่มเจ้าดอก" ว่าที่ ส.ส. คนนั้นก็ยิ้มโค้งคำนับด้วยความมั่นอกมั่นใจ

คำพูดของพ่อใหญ่ที่ว่า "พ่อบ่ถิ่มเจ้าดอก" (พ่อไม่ทิ้งลูกดอก) มีความหมายเป็น 2 นัยยะ

• พ่อไม่ทอดทิ้งแน่ต้องเลือกลูก (เลือกแน่นอน เพราะรับซองมาแล้ว)
• พ่อไม่หย่อนบัตรให้ลูกดอก (ซองรับได้ไม่จำกัด แต่ไม่เลือก)

ภาษาอีสานนี่สุดๆ ไปเลยพี่น้อง บ่ฮู้ว่ามื้อหย่อนบัตรลงคะแนนพ่อใหญ่เลาใช้ความหมายในข้อแรก หรือข้อที่สอง เอาไว้มื้อวันที่พ่อแม่พี่น้องไปกาบัตรแล้วนี่ละ สิได้ฮู้ว่า ไผเป็นหมู่หรือจ่า กันแน่ (หนาวๆ แบบนี้ ในมือถือแก้วเบียร์เย็นๆ แต่เหงื่อแตกพลั่กๆ กันทุกรายแน่นอน)

เปิด

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "เปิด"

เพื่อให้เข้ากับสถานการณ์บ้านเมืองปัจจุบัน ทั้งในสภา-นอกสภา ช่างวุ่นวายกันเหลือเกิน จนชาวบ้านที่ทำมาหากินกันตัวเป็นเกลียว หัวเป็นน็อต ต่างเกิดอาการแหนงหน่าย เกิดอาการ "เปิด" การเมือง

เปิด ก. เบื่อหน่าย ระอา การระอาเบื่อหน่าย เรียก เปิด อย่างว่า เอี่ยนเปิดน้ำหนีจากวังตม มันไปแปลงฮวงฮังอยู่เทิงปลายไม้ (ปัสเสน) นกเขาเปิดเข้า นกกาเวาเปิดไข่ นกใส่เปิดด้วง โงเงี้ยวตอดโกน (ภาษิต). to get sick and tired of.

แบบว่า ทิดหมูกะเบื่อหลายคือกันกับข่าวสารจากบรรดาเกรียนคีย์บอร์ดที่พ่นสำรอกคำออกมา ให้คนไทยผิดใจกัน แบ่งพรรคแบ่งพวก

แม่นไผสิได้เป็นนายก พวกสูกะสิ 'งกงกหากิน' ด้วยลำแข้งเจ้าของ คือเก่านั่นหล่ะ "

ผิดใจเจ้าของกะว่าเขาโกง ถืกใจกะว่าเพิ่นยุติธรรมแฮง คันฮู้ว่า "เขาโกง" กะฟ้าวไปแจ้งความเอาหลักฐานไปจัดการกับคนผิด อย่าสิจ่มสื่อๆ กูขิว กูเปิด กูหน่ายหลาย ว่าแหม่นบักลาอิ่มข้าวหลามเอาโลด [ อ่านเพิ่มเติมที่นี่ ]

เอ้

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "เอ้"

เป็นคำถามของเพื่อนทางภาคกลาง ที่จะมาเที่ยวงาน บุญบั้งไฟ ที่เมืองบั้งไฟโก้-ยโสธร ซึ่งได้ดูคลิปโฆษณษทาง Youtube มาเจอคำบรรยายว่า "ให้ไปดูขบวนแห่อันสวยงามก่อนวันจุดบั้งไฟหนึ่งวัน ท่านจะได้พบขบวนฟ้อนรำอันสวยงาม การแสดงทางวัฒนธรรม ขบวนแห่ 'บั้งไฟเอ้' อันสวยงาม" เลยสงสัยว่า "บั้งไฟเอ้" นี่มันต่างจากบั้งไฟอื่นๆ อย่างไรกัน

เอ้ ก. ประดับตกแต่งให้สวยงาม เรียก เอ้ เช่น จะไปในงานก็ตกแต่งด้วยเสื้อผ้าที่ใหม่ อย่างว่า ยามหนึ่งสาวหนุ่มพร้อมงดอยู่ฟังถวิล เขาก็เชิญภูมีแกว่งแพนประสงค์หลิ้น ฝูงข้าขอดูน้อยนงเยาว์เอ้อาดดูถ้อน ปุนดั่งผลแผ่ยู้ฝูงข้าเพิ่งบุญ เจ้าเอย (สังข์) มาแต่งเอ้ย้องหยั่นยูถนิม ยามเมื่อลีลาคือคู่หงษ์ยัวรย้าย นางแสนสร้อยบุญโฮมเฮียงพ่อ ใจฉลาดฮู้ทังค้ายย่อมยำ (ฮุ่ง). to decorate, adorn, dress up.

โนนสาวเอ้ น. สถานที่ที่ชายหนุ่มหญิงสาวหยุดพักแต่งตัวให้สวยงาม ก่อนจะถึงบริเวณงาน เรียก โนนสาวเอ้ ที่อีสานมีโนนสาวเอ้อยู่หลายแห่ง ซึ่งก็แสดงว่าที่ที่นั่นเป็นสถานที่ที่ชายหนุ่มหญิงสาวหยุดพักแต่งตัวนั่นเอง. place where young people stop to dress up before arriving at a festival.

บั้งไฟเอ้ คือ บั้งไฟที่ตกแต่งประดับประดาอย่างสวยงามเพื่อนำมาใช้ประกอบในขบวนแห่เท่านั้น ไม่ได้นำไปจุดให้ทะยานขึ้นท้องฟ้าแต่อย่างใด เพราะถึงจะจุดได้ก็คงไม่ขึ้นทะยานด้วยแรงต้าน หนักที่หัวขนาดใหญ่ และหนักหางมากนั่นเอง ส่วนบั้งไฟที่ใช้จุดขึ้นฟ้าจะเป็นบั้งไฟที่ไม่ได้ตกแต่งให้สวยงามแต่อย่างใด มีเพียงตัวกระบอกบั้งไฟที่บรรจุดินประสิว (อีสานเรียกว่า ดินหมื่อ) มัดเข้ากับหางไม้ไผ่ที่ทำมาถ่วงให้สมดุลย์ให้แน่นหนาไม่หลุดออกเท่านั้นเอง

โหยด

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "โหยด"

ดูข่าวโทรทัศน์ "รายการช่วยชาวบ้าน" ของโทรทัศน์ช่องหนึ่ง มีนักข่าวสาวไปสัมภาษณ์คุณยายเรื่อง "รถบรรทุกดินขนาดใหญ่ที่วิ่งผ่ากลางหมู่บ้าน" ว่ามีความรู้สึกอย่างไรบ้าง

คุณยายตอบว่า "เดือดฮ้อนหลาย รถกายมาดินกะโหยดลงเต็มถนน ไหง่ง่อง ทางดีๆ กะเปดเบิด รัฐบาลส่อยยายแหน่"

นักข่าวสาวคงจะเป็นคนภาคอื่นถึงกับทำหน้าเลิ่กลักไปไม่เป็นเลยทีเดียว มาดูกันว่าที่ยายพูดนั้นหมายถึงอะไรบ้าง

โหยด ว. หลั่งไป ไหลไป เช่น คนหลั่งไหลกันไปฟังลำ หรือฟังเทศน์ เรียก โตดโหยด อย่างว่า นะโมโตดโหยดแม่ออกโปดแล่นมาฟัง แกะขี้ดังให้ผู้ละก้อน ผู้มาก่อนได้หลาย ผู้มาลุนได้น้อย แม่เถ้าจ้อยนำก้นบ่ได้สัง (กลอน). streaming together.

โปด ก. หลั่งไหลไปเรียก โปด อย่างว่า นโมโตดโหยดแม่ออกโปดมาฟัง แกะขี้ดังให้ผู้ละก้อน ผู้มาก่อนได้หลาย ผู้มาลุนได้น้อย แม่เถ้าจ้อยนำก้นบ่ได้สัง (บ.). to flock together.

ในคำตอบยายมีหลายคำที่เป็นภาษาอีสาน เช่น กาย = ผ่าน, เคลื่อนผ่าน, ผ่านมา ไหง่ง่อง = ฟุ้งกระจาย (คำนี้นำไปเขียนเป็นเพลงร้องสนุกกันเลยทีเดียว) เปด = ไหล, พังทลาย, ขยายออก การที่ถนนชำรุดพังดินหินไหลออกด้านข้างเป็นร่องลึก (คำอธิบาย ดูในภาพเลยครับ)

รถกายมาไหงง่อง = รถวิ่งผ่านมาฝุ่นฟุ้งกระจาย

ถนนเปเปด = ถนนทรุด ดินไหล พังทลาย กระจายออกไป

หอยขัว

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "หอยขัว"

วันนี้ได้คำถามมาจากคุณหมอ (คนภาคกลาง) ที่มาทำงานอยู่โรงพยาบาลในอีสานบ้านเฮา ถามคนไข้ด้วยความเป็นห่วงว่า "เมื่อเช้า ทานข้าวมาหรือยัง ทานกับอะไรครับ" คนไข้ตอบว่า "กินแล้วครับ กับอ่อมหอยขัว" ทำเอาคุณหมอถึงกับอึ้งคิดไม่ออกว่าคือ "หอยอะไรน๊า" ไม่เคยได้ยินมาก่อน นึกถึงรูปร่างมันก็ไม่เคยเห็นมาก่อน อาวทิดหมูเฉลยด่วนเลย...

ทิดหมูก็เลยบอกว่า "มันบ่มีดอกหอยขัว มันคือหอยขมนั่นเอง แต่ชาวบ้านเขาได้มาจากการไปหา (ขัว) ในริมหนอง คลองบึงที่น้ำแล้ง" มาจากคำนามว่า "หอย" และกริยา "ขัว" ซึ่งจริงๆ ต้องออกเสียงว่า "ขัวะ" ดังนี้

ขัวะ ก. แกะ เช่นเอามีดแกะเปลือกไม้เรียก ขัวะเปลือกไม้ เอาเสียมแคะหาหอยที่ฝังอยู่ในดิน เรียก ขัวะหอย เอามีดกระเทาะเกล็ดปลา เรียก ขัวะเกล็ดปลา. to peel.

ขัว น. สะพาน สะพานที่ทำด้วยไม้ ด้วยเหล็กหรือปูน พอที่จะข้ามน้ำข้ามเหวได้ เรียก ขัว สะพาน ตะพาน ก็ว่า อย่างว่า ขอพ่อแปลงขัวข้ามสะเภาทองเทียวทีป เมืองใหญ่สองฝ่ายฟ้ากะไดแก้วก่ายกัน แท้แล้ว (สังข์). bridge.

ขัว น. ไก่ฟ้า ไก่ป่าชนิดหนึ่ง เรียก ไก่ขัว นกขัว ก็ว่า อย่างว่า ขัวข่อขุ้มกะทากี้ก่างตอง (สังข์). wild chicken.

หอย น. ชื่อสัตว์จำพวกหนึ่ง ไม่มีกระดูก มีเปลือกแข็งหุ้มห่อตัว มักอาศัยอยู่ในน้ำ มีหลายชนิด เช่น หอยจูบ หอยกีบกี้ หอยกว้าง หอยโข่ง หอยคัน หอยเดื่อ หอยปัง หอยทาก หอยเล็บม้า หอยหอม หอยนา เรียก หอย. snail, shellfish: oyster, clam, etc..

คุณหมอคงจะกระจ่างนะครับ ถ้าไปเที่ยวทาง สปป.ลาว ก็จะต้องข้ามขัวมิตรภาพเสียก่อนเด้อ ส่วนหอยขมนั้นอาวทิดหมูมักคักคือ เอามาตัดก้นออก อ่อมใส่ผักอีเลิด ผักชีลาว ใส่ข้าวคั่วและปลาแดกนัวๆ เอิ้นว่า "อ่อมหอยจูบ" จูบปากหอยนี่แซบหลายครับ มาลองกินเด้อหมอ แซบลืมตายพุ้นได๋ 😀🤣😁🤫

แปนเอิดเติด

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "แปนเอิดเติด"

มีปี้ (จดหมาย) น้อยๆ ฝากส่งมาถามว่า "แปนเอิดเติด" นี่มันคืออีหยัง ใช้จั่งใด๋น้อ อ้ายทิดหมูเฉลยด่วน...

"แปนเอิดเติด" มาจาก 2 คำซ้อนกัน ขยายความได้ว่ามันเกลี้ยงเกลาหลาย คือ แปน + เอิดเติด

แปน ว. โล่ง เตียน อย่างว่า มันก็ดั่นดั่นดิ้นศรคลาดคลาหนี ฟางตายหนีผ่อเห็นแปนข้าง (สังข์). flat, wide open, clean and empty.

เอิดเติด ว. ราบ เรียบ โล่ง เรียก ที่นาที่น้ำแก่งท่วม ว่า แปนเอิดเติด เรียกหัวที่ไม่มีเส้นผมแม้แต่เส้นเดียวว่า แปนเอิดเติด. completely flat, smooth, wide-open (space), covered with floodwaters, hairless.

อย่างว่า "ป๊าด! คือหัวแปนเอิดเติดแท้ล่ะอ้าย" แสดงว่า หัวล้านเหลื่อมหม่องๆ บ่มีผมจักเส้นเทิงหัว นั่นเอง 🤣😀😁🤫

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14