น้องเป็นสาวขอนแก่น ยังบ่เคยมีแฟน บ้านอยู่แดนอีสาน... น้องเป็นสาววัยอ่อน ได้แต่นอนตะแคง ยามเมื่อแลงฝันหวาน... จะมีชายใด ไผเดต้องการ จะมีชายใด ไผเดต้องการ... หมายปองน้องนั่น แม้ต้องการ จะคอย" 

เพลง "สาวอีสานรอรัก" ที่ขับร้องโดย อรอุมา สิงห์ศิริ ดังกระหึ่มทั่วบ้านทั่วเมือง จากนามปากกาของนักประพันธ์เพลงที่ชื่อ สุทุม ไผ่ริมบึง ทำให้มีการถามหาว่า คนแต่งเป็นไผ คือบ่เคยได้ยินชื่อมาก่อนนะ วันนี้จะพาท่านมารู้จักกับผู้อยู่เบื้องหลังเพลงดังและสร้างนักร้องอีสานมากมายหลายคนให้มีชื่อเสียง

สุมทุม ไผ่ริมบึง

สุมทุม ไผ่ริมบึง​ หรือ​ "กัวราซ่า" นับเป็นอาจารย์ใหญ่อีกท่านหนึ่งของวงการเพลงลูกทุ่งหมอลำอีสาน ประพันธ์เพลงดังมากมาย ชื่อและนามสกุลจริงคือ​ นายแสนคม พลโยธา เกิดเมื่อวันที่่ 15 เมษายน พุทธศักราช 2492 เกิดที่บ้านหนองบะ ตำบลโคกสง่า อำเภอพล จังหวัดขอนแก่น เป็นบุตรคนที่่ 4 ในจำนวนพี่น้อง 5 คน ของคุณพ่อที พลโยธา และคุณแม่พุฒ พลโยธา ทางครอบครัวประกอบอาชีพเกษตรกรรม​เป็นชาวนา จบชั้นประถมที่บ้านเกิด เข้ากรุงเทพฯ มาหางานทำและเรียนเทียบจนสอบได้วุฒิระดับ ม.ศ.3 ที่ โรงเรียนวัดพิชัยญาติ กรุงเทพมหานคร

ปีพุทธศักราช 2516-2517 ไปทำงานรับจ้างขับรถให้้ฝรั่งในค่าย KM6 ที่่ สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว ในช่วงเหตุุการณ์์ 14 ตุลาคม พุทธศักราช 2516 เป็นการเริ่มต้นชีวิตศิลปะครั้งแรกที่่สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว

ขณะที่ทำงานในประเทศลาว​ สุมทุม ไผ่ริมบึง ได้ไปฉายแววศิลปินให้ พลโทแพงสี พนาเพชร นายทหารชั้นผู้ใหญ่ที่ค่ายโพนเค็ง นครหลวงเวียงจันทน์ ได้เห็น ก็เลยให้การสนับสนุนให้เป็นนักร้อง ได้บันทึกเสียงเพลง คณะผัวเผลอ กับเพลง เสน่ห์สาวโต้รุ่ง ร้องเอง/แต่งเองกลายเป็นเพลงฮิตที่ประเทศลาว​ โดยใช้ชื่อนักร้องว่า​ "กัวราซ่า" จากนั้นก็ได้สร้างงานเพลงต่อเนื่องมาอีกหลายเพลง​ จนเดินทางกลับมาอยู่เมืองไทย ก็ได้ก้าวเข้าสู่วงการเต็มตัวในฐานะคนเขียนเพลง มากกว่าบทบาทของคนร้องเพลงที่เคยทำ

ผลงานเพลงสร้างชื่อเพลงแรก "สาวอีสานรอรัก" ขับร้องโดย อรอุมา สิงห์ศิริ ที่​ สุมทุม​ ไผ่ริมบึง​ แต่งกลายเป็นเพลงสร้างชื่อให้ทั้งตัวผู้ร้อง และผู้แต่งได้แจ้งเกิดในเมืองไทยพร้อมๆ กัน​ กลายเป็นเพลงประวัติศาสตร์​ ดังลั่นวงการเพลง เป็นที่กล่าวขวัญมากที่สุดเพลงหนึ่งของเมืองไทย​ เป็นเพลงลูกทุ่งที่ได้รับคัดเลือกให้ได้ไปร่วมโชว์ มหกรรมเพลงระดับนานาชาติ

เพลง 'คิดถึงทุ่งลุยลาย, ลูกชายลุงอิน, ผัวสามสไตล์' ที่ เย็นจิตร พรเทวี ขับร้อง ก็ดังระเบิด คอเพลงยอมรับกันเป็นอย่างดี และเป็นผู้นำ เย็นจิตร​ พรเทวี​ มาสร้างเป็นนักร้อง​ ช่วงนั้น​เย็นจิตรเป็นนักร้องในห้องอาหาร​ วาเลนไทน์​ ในตัวเมืองขอนแก่น​ สุมทุม​ไปแอบซุ่มดูเป็นเดือน ก่อนชักชวนมาบันทึกเสียง​ เพลงที่เย็นจิตรร้องส่วนใหญ่ก็จะเป็นงานเพลงของ สุมทุม ไผ่ริมบึง ทั้งสิ้น​ที่สร้างชื่อเสียง​จนกลายเป็นนักร้องยิ่งใหญ่มาจนถึงทุกวันนี้

“สาวจันทร์์กั้งโกบ” เป็นผลงานการประพันธ์เพลง "ลำเต้ยแนวประยุกต์์" ของ สุมทุม ไผ่ริมบึง ที่ทำให้ไอ้้หนุ่มแขนซ้ายลายมังกร “พรศักดิ์ ส่องแสง” มีชื่อเสีียง​จนกลายเป็นนักร้องยิ่งใหญ่ กลายมาเป็นตำนาน เพลงโด่งดังเป็นอมตะ​ เป็นที่ยอมรับทั้งในประเทศและต่างประเทศ​ ถึงแม้นเขาจะเสียชีวิตไปแล้วก็ยังได้รับการกล่าวถึงอยู่่เสมอ​

ในช่วงปีพุทธศักราช 2516-2541 นายแสนคม พลโยธา หรือสุมทุม ไผ่ริมบึง ประพันธ์์คำร้องและทำ นองเพลงมาแล้วไม่่ต่ำ กว่า 2,000 เพลง มีเพลงที่่เคยได้รับ รางวัลต่างๆ มากมาย เช่น

• ปีพุทธศักราช 2531 เพลง สาวอีสานรอรัก ได้้รับรางวัลเพลงลูกทุ่งดีเด่นกึ่งศตวรรษเพลงลูกทุ่งไทย จากคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
• ปีพุทธศักราช 2534 เพลง เต้ยสาวจันทร์กั้งโกบ ได้้รับรางวัลเพลงลูกทุ่งดีเด่นกึ่งศตวรรษเพลงลูกทุ่งไทยภาค ๒ จากคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ

เต้ยสาวจันทร์กั้งโกบ - พรศักดิ์ ส่องแสง

จนเมื่อ ปี 2539 ก่อนที่ ครูสุมทุม ไผ่ริมบึง จะเสียชีวิต ตอนนั้น เย็นจิตร พรเทวี เดินสายแสดงอยู่ทางภาคอีสาน เธอเล่าว่า "พอรู้ว่า ครูไม่สบาย อยากเจอ เราก็รีบมาหาครูเลย พอมาถึงครูบอกว่า ไม่เป็นไรแล้ว และครูก็ยังทำท่ากำหมัดชกลมให้เราดูอีกด้วย เราก็ว่า ครูแข็งแรงดี พอรุ่งเช้าเท่านั้นแหละ ภรรยาครูที่เคยเป็นลูกน้องในวงของเรา ก็โทรศัพท์มาบอกว่าครูเสียแล้ว เราก็ยังย้ำว่าเสียได้ยังไง เมื่อวานยังดีอยู่เลย แต่เขาก็ยืนยันว่าครูเสียแล้วจริงๆ" เย็นจิตรเสียใจมากๆ ตลอดชีวิตของเย็นจิตร พรเทวี นอกเหนือจากพ่อ-แม่แล้ว ก็มี ครูสุมทุม ไผ่ริมบึง นี่แหละที่มีพระคุณกับเย็นจิตรอย่างมาก "เย็นจิตรจะไม่ลืมพระคุณของครูเลย ไม่ว่าครูจะอยู่ที่ไหนก็ตาม"

สุมทุม ไผ่ริมบึง ถึงแก่่กรรมเมื่อวันที่่ 21 มกราคม พุทธศักราช 2541 ขณะอายุุ 49 ปี

ด้วยเกียรติประวัติในการสร้างสรรค์ผลงานการประพันธ์์เพลงลูกทุ่ง และลููกทุ่งหมอลำอีสานที่ผ่านมา จนเป็นที่่ยอมรับเป็นแบบอย่างที่ดี มีประโยชน์และทรงคุณค่ายิ่งต่อสังคมและประเทศชาติ นายแสนคม พลโยธา หรือ สุมทุม ไผ่ริมบึง แม้ท่านจะถึงแก่กรรมไปแล้ว คุณูปการที่ได้ทำ ไว้สมควรและเหมาะสมอย่างยิ่งที่่จะได้รับการเชิดชููเกียรติเป็น อมรศิลปินมรดกอีสาน สาขาศิลปะการแสดง พุทธศักราช ๒๕๖๖ จาก มหาวิทยาลัยขอนแก่น

เพลงฮิตอมตะนิรันดร์กาล "ลำน้ำพอง" ที่เปิดผ่าคาราโอเกะขึ้นมาแล้ว เป็นต้องแย่งไมโครโฟนร้องกันเลยทีเดียว ใครๆ ก็รู้ว่านี่เพลงของ "หยาด นภาลัย" แต่มีใครสักกี่คนที่รู้ว่า พระเอกในมิวสิกวีดิโอทุกเพลงของ หยาด นภาลัย นั้น ไม่ใช่ตัวจริงเสียงจริงแม้สักนิดเดียว เป็นเพียงผู้แสดงแทนที่ชื่อ "สมมาตร​ ไพรหิรัญ" เท่านั้นเอง

ลำน้ำพอง - หยาด นภาลัย ชุด ลำน้ำพอง

แต่ก็แสดงในทุกมิวสิกวีดิโอเพลงของ หยาด นภาลัย หลายร้อยเพลง จนเป็นภาพจำของใครหลายคนไปแล้ว วันนี้เราจะมาทำความรู้จักกับเขา ตัวจริง เสียงจริงกัน

หยาด นภาลัย

ตำนานเสียงอมตะ "หยาด​ นภาลัย" เขาคือใครทำไมจากลูกอีสาน​ อยากเป็นนักร้องลูกทุ่ง​ไฉนมุ่งไปสู่ลูกกรุง​ เจ้าของเสียงนุ่มลุ่มลึกมีเสน่ห์​ ตำนานเพลงอมตะ "ลำน้ำพอง" โดยมีชื่อจริง “หยาดฟ้า กาลวิบูลย์” เกิดเมื่อ 17 สิงหาคม พศ. 2490​ เป็นชาวตำบลแชแล​ อำเภอกุมภวาปี จังหวัดอุดรธานี ต่อมาเปลี่ยนชื่อเป็น “สุริยพงศ์ กาลวิบูลย์” มีพี่น้อง 18 คน (หยาดป็นบุตรคนสุดท้อง) ของคุณพ่อเสมา และคุณแม่อ่อนจันทร์ กาลวิบูลย์ มีอาชีพทำนา ด้านชีวิตครอบครัว​ นายสุริยพงศ์ กาลวิบูลย์ สมรสกับ​ นางพัชรีย์รัตน์ (อุไร) กาลวิบูลย์ มีบุตรด้วยกัน 2 คน คนแรกเป็นผู้ชาย ชื่อ ปุณณรัตน์ กาลวิบูลย์ (ท็อป) คนที่ 2 เป็นผู้หญิง ชื่อ ชมพูนุช กาลวิบูลย์ (เชอรี่)

เรื่องเล่าเมื่อตอนสมัยยังเป็นเด็ก แม่เล่าว่า เขาได้ตายแล้วฟื้นถึง 2 ครั้ง ทางครอบครัวจึงต้องขออนุญาตกับหลวงพ่อที่วัด ให้มามาบวชเป็นสามเณรเมื่ออายุได้ 7 ขวบจึงได้ศึกษาเล่าเรียนทั้งภาษาไทย บาลี และภาษาอังกฤษที่วัดในบ้านเกิด จนมีความแตกฉาน ต่อมาเมื่ออายุได้ 10 ปี จนจบชั้น ป.4 จึงได้ลาสิกขา เพื่อเรียนต่อชั้น ม.ศ.1 ที่โรงเรียนอุดรพิทยานุกูล ในเมืองอุดรธานี และเมื่อจบชั้น มัธยมศึกษาปีที่ 6 ด้วยความที่ใฝ่เรียนจึงขออนุญาตทางบ้านมาเรียนต่อที่กรุงเทพฯ แต่ไม่มีใครเห็นด้วย

เขาจึงตัดสินใจหนีเข้ากรุงเทพฯ มาเพียงคนเดียว หางานทำและได้โอกาสร้องเพลงในร้านอาหารชื่อ "พรดีไลท์" ติดกับถนนเพชรบุรีตัดใหม่ (ปัจจุบันปิดกิจการแล้ว) ด้วยน้ำเสียงร้องที่คล้ายคลึงกับ​ ชรินทร์ นันทนาคร นักร้องลูกกรุงผู้โด่งดังในยุคนั้น

ต่อมาได้ไปสมัครทำงานอยู่กับวงดนตรี “จุฬารัตน์” ของ​ ครูมงคล อมาตยกุล ทำหน้าที่เป็นเด็กแบกกลองในวง ร่วมยุคสมัยเดียวกันกับ “พนม นพพร” “สรวง สันติ” และมีโอกาสขึ้นร้องคั่นเวลา โดยมีครูเพลงเช่น ครูไพบูลย์ บุตรขัน ครูมงคล อมาตยกุล พร ภิรมย์ และ นคร ถนอมทรัพย์ เป็นคนแนะนำ เรื่ิองการแต่งเพลงให้ โดยใช้นามปากกาว่า “หยาด นภาลัย” หยาดก็ได้บันทึกเสียงเป็นครั้งแรกในเพลงชื่อ "วันพระไม่มีเว้น" เมื่อปี พ.ศ. 2513 โดยใช้ชื่อนักร้องในครั้งนั้นว่า “ประสพชัย กาลวิบูลย์” แต่เพลงแรกในชีวิตของเขาก็ไม่ประสบความสำเร็จ ด้วยน้ำเสียงที่คล้ายกับชรินทร์ นันทนาครเป็นอย่างมาก

ต่อมาเมื่อวงดนตรี​ จุฬารัตน์ ยุบวง​ จากนั้นเขาได้ย้ายไปอยู่กับวงดนตรี “เพ็ญศรี พุ่มชูศรี” ไม่นานก็ลาออก ด้วยตัวเขาเองมีประสบการณ์การแต่งเพลงลูกทุ่ง ลูกกรุง ในระดับที่น่าพอใจ จึงออกอัลบั้มชุดแรก​ แบบทำเอง ขายเอง ในปี พ.ศ. 2513 คือ หนองหานวิมานร้าง และลำน้ำพอง ในปี พ.ศ. 2521 แต่ไม่ดัง จนในชุดต่อๆ มา คือ พระลอคนใหม่ ในปี พ.ศ. 2524 และลำน้ำพอง ขับร้องโดย นรินทร์ พันธนาคร เมื่อปี พ.ศ. 2527 ช่วงนี้ได้แต่งเพลงชื่อ "สาวน้ำพองสะอื้น" ให้ ดาวใจ ไพจิตร ขับร้องแก้ เพลงจึงเริ่มโด่งดังติดหูคนฟังโดยทำผลงานกับค่าย "โรต้า เทปและแผ่นเสียง"

เขาเคยใช้ชื่อนักร้องหลายชื่อ เช่น ประสพชัย กาลวิบูลย์ และ นรินทร์ พันธนาคร จนต่อมากลายเป็นกระแสวิพากษ์วิจารณ์เกี่ยวกับชื่อนี้ เพราะพ้องกับชื่อของ ชรินทร์ นันทนาคร จนในที่สุดจึงต้องเปลี่ยนเป็น นรินทร์ นภาลัย และต่อมาจึงหันมาใช้ หยาด นภาลัย ที่ ครูนคร ถนอมทรัพย์ ตั้งให้​

จนต่อมาในปี พ.ศ. 2530 ค่ายโรต้าได้ปิดตัวลง หยาด นภาลัย ก็ได้ไปเข้าร่วมในสังกัดค่ายเพลงพีจีเอ็ม (PGM) ได้เป็นศิลปินคนแรกของทางค่ายนี้อีกด้วย และได้นำเพลงดังต่างๆ ที่หยาดได้เคยร้องอยู่นั้น นำมาร้องใหม่ ทำใหม่​ในโปรเจ็ค​ต์​ “อมตะเงินล้าน” มีเพลงเด่นๆ เช่น “ลำน้ำพอง” และบทเพลงเก่าที่เคยดังมาก่อนแล้วมาทำใหม่ ดนตรีใหม่ โดยให้ “หนุ่ม ภูไท” เป็นผู้เรียบเรียงเสียงดนตรี

มีผลงานมาตั้งแต่ชุดที่ 1 - 51 ถึอว่ามากที่สุด ในขณะที่อยู่ในสังกัดพีจีเอ็ม แต่ตัวคนร้อง​ หยาด​ นภาลัย​ กลับไม่ได้โชว์หน้าตาออกมิวสิควิดีโอในทุกเพลงด้วยตนเองเพราะเนื่องจากติดปัญหากับทางค่ายต้นสังกัดเดิม​ๆ ของเขา ต้องใช้แค่นักแสดงที่ชื่อ​ "สมมาตร ไพรหิรัญ" มาแสดงเป็นพระเอกในมิวสิกวีดีโอ​ แทนเสียงร้องทำให้คนดูจินตนาการถึงเจ้าของเสียงนุ่มๆ ลึกๆ อมตะๆ​ ผ่านพระเอกมิวสิกวีดีโอ​ ซึ่งรับบทโดย​ "สมมาตร​ ไพรหิรัญ" และทุกเพลงพระเอกต้องเป็นนักแสดงท่านนี้เท่านั้น​ จนคนดูเข้าใจผิดคิดว่า​ สมมาตร​ ไพรหิรัญ​ คือ​ หยาด​ นภาลัย จนในที่สุดเขาก็หมดสัญญากับทางค่าย

ต่อมาในปี 2540 หยาด นภาลัย ได้บันทึกเสียงเพลงอีกครั้งในชื่อชุด "กล่อมกรุง" โดยนำเพลงเก่าของนักร้องรุ่นพี่ อย่าง ชรินทร์ นันทนาคร, สุเทพ วงศ์กำแหง, ธานินทร์ อินทรเทพ,ฯลฯ อาทิเพลง เรือนแพ, ท่าฉลอม, แสนแสบ และอีกหลายเพลงจนประสบผลสำเร็จ

ช่วงท้ายชีวิต​ หยาด นภาลัย ยังมีเรื่องราวดราม่า​อีกมากมายของศิลปินอาวุโสท่านนี้ ระหว่างตัวเขากับบริษัทค่ายเพลงที่เคยร่วมงานกันมาก่อน จนเป็นข่าวและหมดสัญญาแล้ว (ก็เรื่องลิขสิทธิ์เพลงที่ไม่ชัดเจนในอดีตนั่นแหละ) ประเด็นที่น่าเห็นใจคุณหยาดก็คือ แกไม่มีสิทธิ์รับงานโชว์ตัว หรือมีรายได้ทางอื่นเหมือนนักร้องทั่วไปเลย เนื่องจากทางค่ายระบุในสัญญาว่า จะต้องไม่เปิดเผยหน้าตา (สาเหตุที่ในมิวสิกวีดิโอต้องเป็นคุณสมมาตร ก็น่าจะประเด็นนี้ด้วยมั๊ง) ทำให้เกิดมีปัญหาความเครียดสะสมมากขึ้น รวมทั้งป่วยเป็นโรคเบาหวาน และกลายเป็นอัมพฤกษ์ ตั้งแต่ปี​ พ.ศ. 2540 เป็นต้นมา รักษาตัวนอนป่วยอยู่นานถึง 13 ปี​ ติดเตียง พูดไม่ได้มา 5 ปี​ จนวาระสุดท้ายของชีวิต หยาด​ นภาลัย ได้เสียชีวิตเมื่อวันที่ 5 กุมภาพันธ์ พ.ศ.2553 จากอาการหัวใจวายเฉียบพลัน และเส้นเลือดในสมองแตก รวมอายุได้ 63 ปี

หนุ่ม ภูไท ผู้เรียบเรียงเสียงประสาน และนักแต่งเพลงคู่ใจ “หยาด นภาลัย” ได้กล่าวถึงเขาว่า "เรื่องที่แกล้มลงป่วยเพราะแกไปร้องเพลงอยู่ แล้วก็ล้มในห้องน้ำแล้วไม่ได้เอาไปส่งโรงพยาบาล กินยาหม้อสมุนไพร ถ้าเอาไปส่งโรงพยาบาลคงหาย ผมจะคอยดูว่าคนที่เอาไปร้องเพลงเนี่ยจะมามั๊ย ล้มแล้วแกเดินไม่ได้เลย ป่วยล้มหมอนนอนเสื่อมาเป็นสิบๆ ปี และแกอาภัพหลายอย่าง เช่น เรื่องรูปร่าง เพราะว่ามีแต่คนอยากได้นักร้องหล่อๆ ถ้าไม่หล่อเขาไม่ให้ออกในทีวี ความน้อยเนื้อต่ำใจมันมีมาก แกเป็นคนเก็บกดแกไม่พูด กลุ้มก็เอาเหล้ามากินจบ

เป็นนักร้องที่น่าสงสารมาก ชุดแรกที่ผมทำให้มีหลายเพลง ลำน้ำพอง น้ำพองสะอื้น อยู่แต่ละบริษัท ทำกับหลายบริษัท ซึ่งบริษัทที่มีการโกงฟ้องกัน โดนยึดตึก เพราะอ้างว่าเบิกเงินเกิน ผมคิดว่าไม่น่าทำกันได้ ผมเศร้าใจเหลือเกิน ซึ่งเพลงที่ผมทำให้กับหยาดตอนนี้ก็ยังเอาเพลงไปวางขายอยู่

ที่ผ่านมาหยาดเขาไม่ออกต่อหน้าสื่อ เพราะบริษัทคิดว่า ถ้าเขาออกไปแล้วคนจะไม่ซื้อ หน้าตาแกก็ไม่ใช่ขี้เหร่หรอก แต่ว่ามุมมองคนมันมองคนละอย่าง จุดด้อยแกมีเยอะเลยไม่อยากให้ออกต่อหน้าสื่อ สมัยนี้ไม่มีแล้วนักร้องระดับนี้แล้ว เขาร้องเพลงดีมากแต่ละเพลงที่ร้องใส่อารมณ์เยอะมาก เพลงที่จะเพราะได้ ดีได้ จะมีแต่ดนตรีไม่ใช่นะ มันต้องประสานกันดนตรีดี ร้องดีอันดับแรกมันอยู่ที่อารมณ์เพลง แต่แกก็ไม่ค่อยจะเข้าในวงการเท่าไหร่ ซึ่งลิขสิทธิ์เพลงตอนนี้อยู่ที่ภรรยาแล้ว แต่ใครจะเอาผมก็ขายได้"

ตลอดระยะเวลาตั้งแต่ปี ​2514 จนถึงปี 2541​ รวมผลงานเพลงที่เป็นผู้แต่งและร้องเอาไว้มีไม่ต่ำกว่า 500เพลง หยาด​ นภาลัย​ เคยปั้นคนอื่นๆ เป็นศิลปินอีกด้วย คือนิตยา นภาลัย ก้อง นภาลัย และ พร นภาลัย

นายสุริยพงศ์ กาลวิบูลย์ หรือ “หยาด นภาลัย” ได้รับการเชิดชูเกียรติ รางวัลศิลปินผู้สร้างสรรค์ “อมรศิลปินมรดกอีสาน” สาขาศิลปะการแสดง (นักร้องเพลงลูกกรุง) พ.ศ. 2562 จาก มหาวิทยาลัยขอนแก่น

สมมาตร ไพรหิรัญ คอนเสิร์ตจากใจถึงใจ รำลึกถึง หยาด นภาลัย

ในบรรดา "ศิลปะพื้นบ้านอีสาน" ที่ว่าด้วยความบันเทิง "หมอลำ" เป็นสิ่งที่เรียกได้ว่าคือ "อัตลักษณ์หนึ่งของอีสาน" หมอลำก็มีหลายแขนง เช่น ลำกลอน ลำเพลิน ลำเรื่องต่อกลอน ลำซิ่ง ฯลฯ บรรดาหมอลำที่เลื่องชื่อจนเป็นระดับตำนานในแต่ละแขนงนั้นมีอยู่ไม่กี่คน หากพูดถึงลำกลอนก็ต้องยกให้ หมอลำเคน ดาเหลา หรือหมอลำถูทา ทองมาก จันทะลือ ที่ต่างก็เป็นศิลปินแห่งชาติ ถ้าประเภทลำเรื่องต่อกลอนก็ต้องยกให้คู่นี้ หมอลำทองคำ เพ็งดี กับ หมอลำฉวีวรรณ ดำเนิน ซึ่งเป็นคู่พระคู่นางแห่งคณะหมอลำรังสิมันต์

แต่ถ้าเป็น ลำเพลิน ถ้าถามแฟนๆ ชาวอีสานก็ต้องยกให้ ทองมี มาลัย หมอลำเพลินผู้ยิ่งใหญ่แห่งบ้านหนองเลิง อำเภอคำเขื่อนแก้ว จังหวัดยโสธร ผู้ทำให้ตู้เพลงในร้านอาหาร และปั๊มน้ำมัน ปั๊มแก๊ส ส่งเสียงลำเพลินชุดบักสองซาว และชมรมแท็กซี่ กระหึ่มเมือง ในยุคใกล้เคียงกันก็มีหมอลำที่โด่งดังอีกผู้หนึ่งที่โด่งดังด้วยสไตล์ลำที่ออกแนวโจ๊ะๆ ติดหู ในชุด "เจ้าพ่อ 4 ไห" แถมยังมีชื่อคล้องจอง หรือจะบอกว่าสลับกันเลยก็ว่าได้ เขาผู้นั้นคือ

ทองมัย มาลี

ทองมัย​ มาลี มีชื่อจริง​ นายวีรยุทธ​ จันทสิทธิ์​ บ้านเกิดอยู่ที่บ้านปลาขาว​ ตำบลหนองแค​ อำเภอราษีไศล​ จังหวัดศรีสะเกษ​ จบการศึกษาภาคบังคับ​ อายุสิบกว่าปีเข้ากรุงเทพฯ​ ไปหางานทำตามวิถีคนอีสาน ได้ทำงานติดกระดุม​กระเป๋า อยู่ที่ย่านหัวลำโพง​ (เงินเดือนแรกในชีวิตสมัยนั้นคือ 30 บาท)​ แล้วย้ายไปทำงานโรงงานฟอกหนัง​ ในจังหวัดสมุทรปราการ​ จากนั้นก็ออกมาทำงานแถวสะพานควาย​ ทำหน้าที่ แผนกซักรีด​ ให้กับบริษัทสายการบินแห่งหนึ่ง​ ช่วงนั้นเริ่มเป็นหนุ่มแล้ว​

ทำงานที่ กรุงเทพมหานคร มีเวลาช่วงหยุดพักร้อน​ก็ได้กลับมาบ้านเกิดที่ศรีสะเกษ​ ในหมู่บ้านปลาขาว ก็ได้เห็นเขาตั้งคณะหมอลำหมู่อยู่ 2 คณะ​มีการซักซ้อมลำกันอย่างสนุกสนานแต่อยู่กันคนละคุ้มบ้าน มีคณะ​ ส. แสงทอง กับคณะ​ แก้วหน้าม้า​​ ด้วยความที่เขาอยู่ในวัยหนุ่มคึกคะนอง เป็นคนชอบสนุก​ เวลาหมอลำคณะ​ ส. แสงทองอัมรินทร์​ ไปลำงานตามหมู่บ้านต่างๆ ก็เลยติดรถขอเป็นส่วนเกินติดตามไปกับเขา​ ไปบ่อยมากจนจำได้หมดว่า เขาร้อง เขาลำ กันยังไง​ ด้วยความอยากทดลองร้องลำดู​ ก็เลยขอหัวหน้าวงขึ้นเวทีลำโชว์บ้าง​ แรกๆ หัวหน้าก็ไม่ยอม​ (ก็ไม่ได้สังกัดในคณะ แค่ติดสอยห้อยตาม กลัวว่าต้องจ่ายค่าตัวล่ะมั๊ง) พอวันต่อมาก็ขออีก คงจะด้วยความรำคาญว่าไอ้หมอนี่มันตื้อมาก เขาเลยให้ขึ้นร้องลำ​ ปรากฏ​ว่า หัวหน้าชอบ​ และชวนมาอยู่วงด้วยกันเสียเลย มีหรือจะพลาด จนต้องรีบกลับไปลาออกจากงานที่กรุงเทพ​ฯ​

จากนั้นก็กลายมาเป็น "พระเอก" แสดงหมอลำอยู่ที่บ้านเกิด​ ด้วยใจรักจริงอยากมีชื่อเสียง จึงได้ไปฝึกเรียนการลำเพลินเพิ่มเติมจาก "อาจารย์​อุไรวรรณ​ เสียงเสน่ห์"​ ที่บ้านหนองมะลา​ อำเภอกุดชุม​ จังหวัดยโสธร​ คณะลำเพลินของเขาเคยไปประกวดได้รางวัลชนะเลิศ​ มาหลายครั้ง​ หลายเวทีประกวด เมื่ออายุ 21 ปี ต้องไปคัดเลือกทหารดันจับใบแดงได้ไปเป็นทหารเกณฑ์​ ทำให้ได้ทิ้งวงหมอลำไป​

ต่อมาวันหนึ่งหลังจากพ้นเกณฑ์ทหาร เขาได้ไปเที่ยวที่สวนอาหาร​ "สวรรค์​อีสาน" ในกรุงเทพฯ​ ได้นั่งฟังนักร้องหมอลำชื่อดังกำลังโชว์อยู่คือ​ "ดอกฟ้า​ ภูไท" เขาเลยขอขึ้นแจมร้องหมอลำด้วย​ บังเอิญว่า วันนั้นมี​นักแต่งเพลงและเป็นแมวมองนั่งฟัง นั่งชมอยู่ด้วย ​นั่นคือ​ "อาจารย์​ดอย​ อินทนนท์​" เกิดความสนใจ จึง​ทาบทาม​ให้เขามาเป็นนักร้องบันทึก​แผ่นเสียง​

หลังจากนั้นอาทิตย์ต่อมา อาจารย์​ดอย​ อินทนนท์​ ก็ได้นำเนื้อร้องกลอนลำชุด "เจ้าพ่อ 4 ไห" มีทั้งหมดสิบกว่ากลอนให้ไปท่อง ไปฝึก และได้จองห้องอัดไว้ให้แล้วด้วย​ แต่เขาไม่คิดว่าจะเป็นนักร้องจริงจังอะไรหรอก เพราะช่วงนั้นเขามีเป้าหมายหลัก​จะเดินทางไปทำงานที่ประเทศซาอุดีอาระเบีย​กับพี่ชาย ซึ่งไปทำงานก่อนหน้านั้น​อยู่แล้ว และเขาได้เดินเรื่องการไปทำงานไว้แล้ว​ เลยไม่ค่อยได้สนใจท่องกลอนลำที่ได้มา​

พอถึงวันบันทึกเสียงอาจารย์ดอยมาตามตัว​ ก็ต้องเลยตามเลยไปห้องอัดเสียง "โรต้า" ไปถึงหน้างาน เนื้อกลอนลำก็ไปแก้ไขเฉพาะหน้าเวลาใส่เสียงเลย​ เพราะไม่ได้ท่องมา​ เรื่องตลกที่ใครๆ ไม่ค่อยจะรู้คือ​ อาจารย์ดอย​ อิน​ทน​นท์ คนที่แต่งกลอนลำมาให้​ ลำไม่เป็นเลย ​(สไตล์ของแกคือ เขียนเพลง หรือกลอนลำจะว่า เป็นไกด์ไม่เป็นทำนอง​ชัดๆ อะไรมาก)​ ทำให้​เขา​ ต้องลำใส่เสียงด้วยประสบการณ์​ของตัวเอง​ ที่สำคัญใส่เสียงยุคนั้นดนตรีก็เล่นสดใส่พร้อมกันไปเลย​ มีใครผิดก็เริ่มต้นใหม่ทั้งหมด​ ใช้เวลาใส่เสียง 2 วันจึงแล้วเสร็จ

เจ้าพ่อ 4 ไห โดย ทองมัย มาลี

อาจารย์ดอย​ อินทนนท์​ นำเอาอัลบั้มกลอนลำที่อัดเสียงเสร็จ "เจ้าพ่อ 4 ไห" ร้องโดยนักร้องหน้าใหม่ ไปนำเสนอห้างแผ่นเสียง​ "เลปโส้" ของ นายห้างวิศาล​ เลาแก้วหนู​ ตอนนั้นก็เลยคิดชื่อนักร้องกัน​ ว่าจะตั้งชื่ออะไรดี ทางห้างเลปโส้ตอนนั้นมีนักร้องหมอลำชื่อ​ "ทองมี​ มาลัย" ที่กำลังดัง​ "ลำเพลินชมรมแท็กซี่" อยู่ในสังกัดอยู่แล้ว​ อาจารย์ดอย​ อินทนนท์ ก็เลยจงใจตั้งชื่อนักร้องหมอลำคนใหม่ของตนเองว่า.. ​ "ทองมัย​ มาลี" โดยใช้คำกลับกัน​จากชื่อ​ ทองมี​ มาลัย​ โดยอาจารย์ดอยมีความคิดว่า.. "ถ้า ทองมี​ มาลัย เขาดัง​ ทองมัย​ มาลี​ มันก็จะดังไปพร้อมกัน" ส่วนแนวการลำ​ ทองมี​ มาลัย ลำทำนองลำเพลิน​ ทองมัย​ มาลี​ ก็ต้องลำทำนองลำแพน​ เพื่อให้สอดคล้องกันเหมือนชื่อ​ ทองมี​ มาลัย​ : ทองมัย​ มาลี​ มีลำเพลิน​ ต้องมีลำแพน​ อาจารย์ดอยเป็นคนบัญญัติคำว่า ​"ลำแพน" ขึ้นมา

ทองมัย​ มาลี​ กลายเป็นนักร้องหมอลำชื่อดังขึ้นมา จากผลงานอัลบั้มชุดแรก​ "ลำแพนเจ้าพ่อ 4 ไห" ออกจำหน่ายในรูปแบบเทปคา​สเซ็ท​ ในสังกัดค่ายเพลง "เลปโส้" ขายดีจน​ ทองมัย​ มาลี เขาไปที่ไหนก็ได้ยินเสียงของเขา​ ไม่ว่าจะในตู้เพลง​ ในรถทัวร์​ ปั้มน้ำมัน​ ดังสนั่นหวั่นไหว​ไปทั่ว​ ทำให้มีนายทุน​ชื่อว่า แปซิฟิก​โปรโมชั่น​ ลงทุนตั้งวงดนตรีหมอลำ "ทองมัย​ มาลี" ให้​ ทำให้แผนที่เขาจะเดินทางไปทำงานต่างประเทศ ที่ประเทศซาอุดีอาระเบีย​กับพี่ชายได้หยุดลง ทั้งที่มีกำหนดวันบินเดินทางแล้ว​ ต้องมาเป็นหัวหน้าวงดนตรีออกรับงานเดินสายรับใช้แฟนเพลง​

ทองมัย​ มาลี​ มีผลงานอัลบั้มหมอลำออกมาอย่างต่อเนื่องหลายอัลบั้ม​ โดยเฉพาะ​ เจ้าพ่อ 4 ไห​ มีหลายภาค​ด้วยกัน มีกลอนลำเด่นๆ อีกมากมาย​ อาทิเช่น​ หัวอกลูกกำพร้า, โกยคำ 4 ไห, คำฝากจากซาอุ, บักหงส์ทองพาเหวิ่น, เสียงแคนแอ่วสาว​ ฯลฯ​ ทองมัย​ มาลี​ นอกจากที่เป็นนักร้องหมอลำที่มีทักษะการลำ มีเสียงเป็นเอกลักษณ์​แล้ว​ อีกความสามารถหนึ่งคือเป็น นักแต่งกลอนลำ​ เคยถูกเชิญไปทำงานเขียนเพลงเขียนกลอนลำ​ ออกทาง​ 64 ประเทศ สปป.ลาว​ เพราะลูกสาวเขามีครอบครัวอยู่ฝั่งโน้น​

ทองมัย มาลี สัมภาษณ์โดย Sisaket Channel

ปัจจุบัน ​ทองมัย​ มาลี​ ใช้ชีวิตส่วนใหญ่อยู่บ้านเกิด​ อำเภอราษี​ไศล​ จังหวัดศรีสะเกษ​ ยังคงรับงานแสดง มีวงหมอลำรองรับเจ้าภาพอยู่หลายขนาด

ทองมัย มาลี : ไมค์ทองคำหมอลำฝังเพชร

Credit : Facebook โจ้ จังโก้

มลฤดี พรหมจักร

นางมลฤดี พรหมจักร หรือ นางมลฤดี บุญรถ เดิมชื่อว่า อินทหวา พรหมจักร เกิดเมื่อปีพุทธศักราช 2497 ปีมะเมีย ที่บ้านนาคำ ตำบลฟ้าฮ่วน อำเภอตระการพืชผล จังหวัดอุบลราชธานี บิดาเป็นนักบวช ส่วนมารดาประกอบอาชีพทำนา เมื่อสำเร็จการศึกษาชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 ก็ได้ช่วยครอบครัวทำไร่ทำนา และเลี้ยงวัว-เลี้ยงควายตามวิถีของเด็กชนบท ที่ไม่มีโอกาสได้เข้าศึกษาต่อในระดับที่สูงขึ้น

แต่ในความที่เป็นคนชื่นชอบในหมอลำ ซึ่งเป็นสื่อพื้นบ้านที่สามารถหารับฟังได้ทางสื่อวิทยุในสมัยนั้น  โดยเฉพาะอิทธิพลของหมอลำ อังคนางค์ คุณไชย และฉวีวรรณ ดำเนิน ทำให้สาวส่ำน้อยที่ชื่อ อินทหวา พรหมจักร มีความใฝ่ฝันที่ยากจะเป็นหมอลำบ้าง จึงฝึกฝนการลำด้วยตนเองจากการฟังหมอลำทางสถานีวิทยุ

จนเมื่อ หมอลำสมพงษ์ (จำนามสกุลไม่ได้) ซึ่งเป็นหมอลำในหมู่บ้าน คิดจะตั้งคณะหมอลำขึ้นมา เพราะเห็นว่ามีหนุ่ม-สาวในหมู่บ้านหลายคน มีน้ำเสียงดี รวมถึง อินทหวา พรหมจักร ด้วย หลังจากการตั้งคณะจึงได้ไปเชิญให้ หมอลำคำนึง (จำนามสกุลไม่ได้) มาช่วยสอนการฟ้อนการรำให้ ซึ่งถือเป็นครูคนแรกของหมอลำอินทหวา ได้พัฒนาทักษะในการลำจนเป็นที่น่าพอใจของครู จึงได้รับบทแสดงเป็นเรื่องแรก คือ เรื่อง “นางในโรงแก้ว” และได้รับบทนางเอกประจำคณะ “สมพงษ์ศิลป์” ซึ่งขณะนั้นมีอายุเพียง 16 ปี ได้เปลี่ยนชื่อใหม่ในวงการเป็น มลฤดี พรหมจักร รับบทนางเอกต่อมาจนถึงอายุ 27 ปี หมอลำคณะสมพงษ์ศิลป์ ก็ได้แยกย้ายกันไปเพราะต่างคนต่างก็มีครอบครัว

หลังจากนั้น หมอลำมลฤดี จึงได้ออกไปร่วมแสดงกับคณะหมอลำอื่นๆ เรื่อยมา จนกระทั่งอาจารย์สมาน (ไม่ทราบนามสกุล) แห่งบ้านนาแวง ตำบลนาแวง อำเภอเขมราฐ จังหวัดอุบลราชธานี ได้มาเห็นฝีมือในการลำ จึงได้นำตัวไปฝากกับ คณะหมอลำทองคำ เพ็งดี ซึ่งเวลานั้นหมอลำคณะนี้อยู่ในช่วงขาลง แต่มลฤดีก็ได้รวมกับคณะของ ทองคำ เพ็งดี และ ฉวีวรรณ ดำเนิน ฟันฝ่าอุปสรรคเรื่อยมา จนสามารถมีโอกาสนำกลอนลำที่ตนเองแต่งขึ้นเป็นครั้งแรก จากคำแนะนำของ ทองคำ เพ็งดี บันทึกเสียงในสังกัด บริษัทเสียงสยาม ในรูปแบบการลำภูไท ในชุด “สาวนักเรียนตำตอ"

มลฤดี พรหมจักร : ตำนานสาวนักเรียนตำตอ "ราชินีลำภูไท"

จนได้รับการตอบรับเป็นอย่างดีจากมหาชนผู้รับฟัง ทำให้ชื่อเสียงของ มลฤดี พรหมจักร เป็นที่รู้จักนับตั้งแต่นั้นจนถึงปัจจุบัน และมีโอกาสบันทึกเสียงอีกหลายชุดทั้ง ลำภูไท ลำผญาย่อย ลำตังหวาย ลำคอนสะหวัน ฯลฯ จึงนับว่าเป็นศิลปินอีสานที่มีความสามารถในการขับลำท้องถิ่น และเป็นเอกลักษณ์ที่โดดเด่นได้เป็นอย่างดี

• นางมลฤดี พรหมจักร จึงได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติเป็น ศิลปินมรดกอีสาน สาขาศิลปะการแสดง (ขับลำท้องถิ่น) ประจำปีพุทธศักราช 2550 จาก มหาวิทยาลัยขอนแก่น

ออกผลงานลำล่องลำชุด "วิญญานแม่" (ตำนานบุญข้าวประดับดิน) ได้โด่งดังและนิยมสูงสุดอีกรอบ คุณแม่มลฤดี พรหมจักร เป็นศิลปินที่ทำคุณประโยชน์ช่วยเหลือสังคมมาตลอด เช่นงานถ่ายทอดศิลปะการร้องลำให้กับหน่วยงาน หรือสถาบันการศึกษาต่างๆ ตลอดมา

วิญญาณแม่ (บุญข้าวประดับดิน) : มลฤดี พรหมจักร 

จนมาถึงช่วงกลางปี พ.ศ. 2551 ได้ทราบว่าตนเองป่วยเป็นโรคมะเร็งหลังโพรงจมูก ได้เข้ารับรักษากับหมอเฉพาะทางมาเป็นเวลานานหลายสิบปี ถึงปี พ.ศ. 2562 ได้ป่วยเป็นโรคเส้นเลือดในสมองตีบ และเป็นอัมพฤกษ์ซีกซ้าย จึงต้องงดการรับงานแสดงหมอลำไว้ก่อน เพื่อหยุดพักรักษาตัวเรื่อยมา

จนกระทั่งได้เสียชีวิตลงอย่างสงบ เมื่อวันศุกร์ที่ 29 กรกฏาคม 2565 เวลา 13.06 นาที ณ บ้านโบกม่วง หมู่ 6 ตำบลนาแวง อำเภอเขมราฐ จังหวัดอุบลราชธานี สิริรวมอายุได้ 68 ปี

ทีมงานเว็บไซต์ประตูสู่อีสาน ขอแสดงความเสียใจกับครอบครัว 'พรหมจักร' ด้วยครับ