ว่าด้วยยาขี้โม้

ยาขี้โม้

• ขนานที่หนึ่ง ให้เอายาหัวหนัก 3 ฮ้อย ฮากหญ้าคา 3 ฮ้อย ฮากไม้ไผ่บ้าน 3 ฮ้อย ฮากพร้าวไฟ 3 ฮ้อย สารโด่เด 3 ฮ้อย ต้มกินดีแล
• ขนานที่สอง เอาดูกชั่ง 1 ฮากหญ้าคา 3 ฮ้อย เขากวาง 5 บาท ต้มกินดีแล
• ขนานที่สาม เอาต้นมูก 1 หัวข่า 1 ต้นตากวาง 1 ยาหัว 1 อ้อยดำ 1 ชั่งเอาอย่างละถ่อกัน ส่วนต้นตากวางนั้นให้เอาน้อยกว่าหมู่ ต้มกินดีแล
• หมายเหตุ เวลาจะต้มยานี้ให้แต่งเครื่องดังนี้
  1. ซวย 2 ซวย ใส่ปากหม้อ
  2. หมากคำหนึ่ง
  3. เทียน 4 คู่
  4. เหล้าก้อง ไข่หน่วย
  5. เงิน 1 บาท
  เครื่องทั้งหมดนี้ ให้เอาบูชาไว้นำก้อนเส้าและเวลาดังไฟต้มนั้น บ่ให้เปลี่ยนต้นฟืนเบื้องใดไว้เบื้องนั้นแล

ยาขี้โม้เข้าเอ็นเข้ากระดูก

ให้เอาหัวขิงแดง 1 ข่าโคม 1 ยาหัว 1 อ้อยดำ 1 ข้าวจ้าว 1 เอาอย่างละถ่อกันต้มกินดีแล

ยาขี้โม้ปากคำ

ให้เอาฮากอีเลิศ 1 ฮากหวดข้าว 1 ฮากปอแก้ว เอาทั้งใบทั้งฮากสู่อันใช้น้ำมวกส้มเป็นน้ำกระสายต้มฮม ดีแล

ยาขี้โม้ค้าง

ให้เอาต้นตีนนก 1 เครือหมากร่าง 1 ยาหัว 1 ต้มกินดีแล

อีกขนานหนึ่ง เอาต้นเสียวน้อย 1 แก่นส้มโฮง 1 หัวข่าป่า 1 หัวข่าบ้าน 1 แก่นตากวาง 1 น้ำตาล ่ 1 ยาหัว 1 ให้เอาพอสมควรต้มกิน ดีแล

 

ว่าด้วยยาขี้คะยือ

ยาขี้คะยือ

• ขนานที่หนึ่ง ให้เอาต้นแสงพา ทั้งใบทั้งฮาก ต้ม 6 บวย เอาบวยหนึ่ง แล้วให้เอาน้ำเหล้าตัดจักหน่อยกินดีแล
• ขนานที่สอง เอาขิง 1 หัวแห้วหมู 1 หมากพิลา 1 ข้าวหมิ้น 1 ดีปลี 1 หมากส้มมอ 1 หมากคายเข้า 1 ตำบดให้แหลกดีแล้ว จึงเอาน้ำเหยี่ยวงัวดำเป็นน้ำกระสาย ปั้นลูกกลอนตากให้แห้ง กินมื้อเช้ามื้อแลง ดีแล
• ขนานที่สาม เอาแมงสาป 3 โต มาปิ้งให้กินดีแล
• ขนานที่สี่ เอาปลาดุก 3 โต มาเผาไฟให้ไหม้แล้วแช่น้ำเหล้ากิน ดีแล
• ขนานที่ห้า เอาสารจอดเฟื้อง 1 เกลือสินเธาว์ 1 บาท พริกน้อยซอม 1 ดินไฟเอาหน่อยหนึ่ง ตำบดเป็นฝุ่นกินกับน้ำฮ้อน ดีแล
• ผิว่า มันเซาแล้ว ให้เอาใบหุ่งแดง 1 ใบ เปล้สหลวง 1 ใบง้วนหมู 1 ใบหมากผู 1 ใบซุงซา 1 สิ่งละถ่อกันมาแช่อาบ ดีแล

ความรู้เพิ่มเติม

คะยือ หรือ กะยือ เป็นชื่อโรคชนิดหนึ่งในภาษาอีสาน ผู้รู้ในวัฒนธรรมสุขภาพบางท่านกล่าวไว้ว่า เป็นโรคคล้ายกับโรคหอบหืดที่รู้จักกันทั่วไป คุณพ่อ ดร.ปรีชา พิณทอง ปราชญ์แห่งอีสานเคยเขียนเอกสารเกี่ยวกับโรคกะยือหรือคะยือไว้ ดังนี้

“คะยือเป็นโรคชนิดหนึ่ง เกิดเสลดขึ้นที่ปอด ทำให้หายใจฝืด หอบและเมื่อย เมื่อมีอาการหนักทำให้เสียชีวิตได้ โรคคะยือมักกำเริบในช่วงเวลาที่อากาศเปลี่ยนแปลงจากฤดูฝนไปสู่ฤดูหนาว” โรคคะยือมี 2 แบบคือ คะยือบ้องขวาน และคะยือแมว

• คะยือบ้องขวาน หมายถึง รูที่กลวงสำหรับใส่ด้ามขวาน เข้าใจว่าที่เรียกว่า คะยือบ้องขวาน น่าจะมาจากลักษณะของอาการหอบที่ต้องอ้าปาก เหมือนกับรูสำหรับใส่ด้ามขวาน
• คะยือแมว หมายถึง อาการหอบที่ไม่เปิดปาก แต่ทำเสียงหอบคล้ายเสียงแมวหายใจ

ว่าด้วยยาแข้งขา แอวคด

ยาแข้งขา แอวคด

• ขนานที่หนึ่ง ให้เอาเปลือกหมากเม้า 1 ข้าวหมิ้นขึ้น 1 มาตำดอมกัน นึ่งพออุ่นๆ โพ๊ะดีแล
• ขนานที่สอง เอาใบบีหมี นึ่งโพ๊ะ ดีแล
• ขนานที่สาม เอาเห็ดขี้ควาย 1 ฮากตาล 1 ฝนใส่น้ำมันงา ทาดีแล

ยาปวดแข้งปวดขา

ให้เอาเปลือกงิ้ว 1 ข้าวจ้าว 1 มาตำดอมกัน แล้วเอาน้ำมวกเป็นน้ำต้มกิน ดีแล

ยาฮักษาบาดแผลถืกของมีคม (แผลสด)

ให้เอาเครือเขามวก ฝนใส่น้ำมันงา ทาดีแล

ยาบาดเปื่อยลุกลาม

ให้เอาหมากเขือขื่นเหี่ยวแห้งคาต้น มาเผาไฟให้ไหม้แล้วตำบดใส่น้ำมันงา ทาดีแล

ยาฆ่าแม่บาด

ให้เอาเปลือกหมาก มาตำตองเอาน้ำ แล้วผสมกับน้ำงาดิบ กินดีแล

 

ว่าด้วยยาเกี่ยวกับท้อง

ยาเกี่ยวกับท้อง

• ขนานที่หนึ่ง ให้เอาแก่นหมากยาง 1 แก่นหนามคอม 1 แก่นหมากหนามแท่ง 1 แก่นคัดเค้า 1 เอาถ่อกันต้มกินดีแล
• ขนานที่สอง เอาหญ้าหลักกลางนา 3 ยอด ขิง 3 ฝาน พริกน้อย 3 หน่วย ต้มกิน ดีแล
• ขนานที่สาม เอาเครือเขาฮอ 1 พริก 7 ขิง 7 กระเทียม 7 ต้มกินดีแล ผิว่า เจ็บท้องบิด ให้เอาใบผักกาด บดให้แหลกใส่น้ำเผิ้งกินดีแล
• ขนานที่สี่ เอาขี้ซีบดให้แหลกแล้วเอาพริก 1 ขิง 1 กระเทียม 1 พอสมควร แช่ใส่น้ำเหล้ากินดีแล
• ขนานที่ห้า เอาฮากหมากซัก 1 พริกไทย 7 เมล็ด ขิง 7 ฝาน ต้มกินดีแล

ยาท้องบิด - ท้องเจ็บ

ให้เอาฮากกำยาน ต้มกินดีแล หรืออีกขนานหนึ่ง เอาเปลือกหมากพร้าวห้าว 1 ใบส้มพ่อ 1 ต้มกินดีแล

ยาเจ็บเสียบ - ยึ่งท้อง

ให้เอาเปลือกอึงกา 1 แก่นเกลือ 1 ส่วนแก่นเกลือให้เผาไฟให้ไหม้ ตำเอาน้ำหมากเกลือเป็นน้ำ หลามใส่ปล้องไม้ไผ่ กินดีแล

อีกขนานหนึ่ง ให้เอาฮากคูณ 1 ฝักหมากบ้า 3 หน่วย 1 หมากซัก 3 หน่วย 1 สะดีปี 1 พริก 1 ขิง 1 กระเทียม 1 หัวฝักบั่ว 1 บดคนเข้ากันแล้ว ให้ตำเอาหญ้าห่อมแก้วเป็นน้ำกระสายปั้นเป็นลูกกลอน กินดีแล

ยาเจ็บท้อง ขี้เป็นลูก เป็นเลือด

ให้เอาขี้ครั่งดิบ 1 พริก 1 ขิง 1 กระเทียม 1 หมากกล้วยตีบ 3 หน่วย 1 มาตำดอมกันแล้ว ห่อปิ้งไฟให้สุก แช่น้ำกินดีแล

อีกขนานหนึ่ง เอาฮากส้มกบ 1 ฮากมุกน้อย 1 ฮากมูกใหญ่ 1 เอาถ่อกันต้มกินดีแล้ว

ยาลงท้องทั้งเจ็บเสียบพวนท้อง

ให้เอาหมากส้มมอ 1 สะดีปี 1 น้ำอ้อย ถ่อกันต้มกิน ดีแล

ยาลงท้อง

ให้เอากล้วยตีบ 3 หน่วย มาเผาทั้งดิบแล้วเอาข้าวจ้าวพอสมควร ตำใส่ในกล้วยตีบนั้น ปิ้งไฟกินดีแล

ยาเจ็บท้อง

ให้เอาใบหว้านชน ญ่อง (ขยำ) ใส่น้ำเหล้าเด็ด กินดีแล

ยาเจ็บท้องแล้ง

ให้เอาหมากน้ำเต้าปุง 1 ขี้ซี 1 ยาหัว 1 อ้อยดำ 1 ต้มกิน ดีแล

ยาท้องไค่ท้องพอง

ให้เอาเปลือกอึ่งกา 1 แก่นสัก 1 แก่นตูมตัง 1 แก่นหาด 1 แก่นคูณ 1 อ้อยดำ 1 เอาอย่างละถ่อๆ กันต้มเคี่ยว 3 บวย เอา 3 บวย แล้วเอาน้ำเหล้า 3 ผอง น้ำเผิ้งผอง 1 ผสมกันกินดีแล

ยาคัดท้องไค่ คิงเหลือง ตาเหลือง กินเข้าบ่แซ่บ

ให้เอาใบผักกาด 1 ถั่วสะแดด 1 เข้าจ้าว 1 ตำให้แหลกแล้วใส่น้ำเหล้าเด็ด กินดีแล้ว

ยาลงดำลงแดง

ให้เอาต้นส้มพ่อ 1 บาท ใบฮุ่งแดง 1 บาท ใบกล้วยตีบ 2 บาท เข้าเปลือกน้อยหนึ่งตำดอมกัน แล้วนึ่งให้สุก กินดีแล

ยาขี้เยี่ยวบ่ออก

ให้เอาฮากหมากหวด 1 ฮากนมแมว 1 ฮากคัดเค้า 1 ฮากยานาง 1 ต้มกินดีแล

อีกขนานหนึ่ง เอาฮากหมากเฟือง 1 ฮากจูมคาน 1 เบี้ยพลู 1 ฝนแล้วเอาน้ำเหล้าตัดหน่อยหนึ่งกินดีแล

ยาห้ามขี้

ให้เอาเปลือกส้มโฮง 1 เปลือกหว้าชมพู 1 เปลือกเฮื้อนกวาง 1 ต้มกินดีแล

ยาห้ามฮาก

ให้เอาฮากส้มโฮง 1 ยาหัว 1 ตาไม้ไผ่บ้าน 1 ต้มกินดีแล

ยาแก้เจ็บท้อง ทั้งขี้ทั้งฮาก

ให้เอาขมิ้นขึ้น 1 หัวหว้านไฟ 1 ฮากหญ้าโคยงู 1 แมงมุม 1 ฮังแตน 1 ฮากหญ้าคา 1 ตอกเกี้ยวซ้าย 1 กลั้นใจหยุมเอาขี้เถ้ากลางคีไฟ 1 หยุมใบหมากกล่ำน้อย 7 ใบ ตำแซ่น้ำให้กินดีแล

ผิว่า มันบ่เซา มันออกฮ้อนหลายชื่อว่า ไฟลามโคน ให้เอาใบหมากนาง 1 เขากวาง 1 ต้มกินดีแล

หรือ เอาฮากมูกน้อย 1 ข้าวเจ้า 1 อ้อยดำ 1 เอาถ่อกันตำดอมกันแล้วแช่น้ำกิน ดีแล

ยาฆ่าแม่ท้อง

ให้เอาฮากเว่อหวาน ฝนใส่น้ำเหล้าเด็ดกิน ดีแล หรือ เอาฮากส้มขี้มอดต้มกิน ดีแล หรือ เอาใบติดต่อ 1 ใบเล็บฮุ้ง 1 ฮากกำลังเสือโคร่ง 1 ยาหัว 1 ต้มกินดีแล