ว่าด้วยยาหมาว้อและพิธีรักษาหมาว้อกัด

พิธีรักษาหมาว้อกัดคน ให้แต่งเครื่องดังนี้

คันแต่งเครื่องครบแล้ว ให้ได้ธูปใต้เทียนไหว้พระ ป่าวเทวดา แล้วทำน้ำมนต์ให้ว่า

1. นโม 3 จบ
2. พุทธํ ธมฺมํ สงฺฆํ เถิงทุติยมฺปิ ตติยมฺปิ
3. พุทธคุณ ธัมมคุณ สังฆคุณ
4. สกฺกตฺวา พุทฺธรัตนํ ไปจนสุด
5. สูตรธาตุทั้ง 4 ว่า
           นะ มะ พะ ธะ   นะ พะ ธะ นะ   พะ ธะ นะ มะ   มะ พะ ทะ นะ
6. โอมยกพุทธํ โอมยกธมฺมํ โอมยกสงฺฆํ เอหิ สิริสาวํ ตุเม พุทธํ ตุเม ธมฺมํ ตุเม สงฺฆํ ตุเม นสวาหย

เฉพาะข้อ 5 กับข้อ 6 ให้ว่าข้อละ 7 เทื่อ แล้วเอาน้ำมนต์ให้คนป่วยกินและสาดน้ำมนต์ แล้วเอาฝ้ายมุงคุลมัดแขนมัดขาและคอเทอญ แล้วจึงแต่งยาต่อไปนี้

ยาแก้พิษ

ให้เอาผากไม้กระโดน 1 ผากม่วง 1 ขี้หมาก้ายแข้ 1 แข่วแข้ 1 ฝนกิน ฝนทาบาดแผลแล

อีกขนานหนึ่ง เอาฮากต้นหมาว้อ 1 ฮากนมสาว 1 แข้วแข้ 1 แข้วเสือ 1 ฝนกินดีแล

ยาปิดบาดแผล

ให้เอาปูนขาว 1 สารหนูแดง 1 ตำผสมกันปิดบาดแผล

อีกขนานหนึ่ง เอาแข้วแข้ 1 แข้วคน 1 ฝนทาดีแล

ยากินทางใน

ให้เอาเครือตาปลาทุบให้แหลกแล้วหุงใส่ข้าวจ้าวกินดีแล

ผิว่า ยังบ่เซา หรือบาดบ่ดี แต่กินข้าวได้อยู่ ให้เอาเครือตาปลาทุบแล้วหุงใส่ข้าวจ้าวกินเรื่อยไปจนเซาแล

อีกขนานหนึ่ง เอาฮากหมากผู้ 1 ฮากหมากแหน่ง 1 ฮากหมากเขือบ้า 1 ฮากหมากก่ำลำเครือ 1 หว้านน้ำ ฝนทาดีแล

ผิว่า ป่วงเป็นบ้า จึงฝนทาแล

ผิว่า บ่เป็นให้เอายาภาคนี้แช่น้ำให้กิน

ผิว่า วิ่งเวียนหรือมึนหัว ให้ฝนใส่น้ำเผิ้งให้กิน ยาพวกนี้ใช้ได้ทั้งกินทั้งทาแล

ยาไล่พิษหมาว้อกัด

ให้เอา ฮากหวดข้า 1 ฮากเยาบ้าน 1 ฮากเครือพายสง 1 ฮากหมากเขือขื่น 1 ฮากต้นหมาว้อ 1 ยาพวกนี้ให้ฝนกินก่อน

ยาถอนพิษ

ให้เอา หมากส้มป่อย 3 หน่วย มาเผาไฟแช่น้ำให้กินดีแล

อีกขนานหนึ่ง ให้เอาฮากยอบ้าน 1 ฮากหมากตอด 1 ฮากง้วนหมู 1 ฝนกินดีแล

ยาต้ม

ให้เอาฮากสโนน้ำ 1 ฮากต้นอีทก 1 ฮากต้นหมาว้อ 1 น้ำอ้อยดำใส่จอกหน่อยหนึ่งต้มกินดีแล

ยากัดหัวมันออก

ให้เอาสารหนูแดง 1 ใบหมากตอด 1 มาตำผสมกันเข้าแล้วเอาไปปิดบาดแผลดีแล

หมายเหตุ คันฮักษาโดยกินยานี้แล้ว ห้ามบ่ให้ผู้ที่ถืกหมาว้อกัดนั้นกิน และลอดต้นหมากเฟื่อง 3 ปีแล

ว่าด้วยสรรพยา

ยาริดสีดวงดัง (จมูก)

ให้เอาฮากเดื่อทั้งสอง 1 ฮากหญ้าขัด 1 ฮากหญ้าลับลืน 1 ฮากเครือตดหมา 1 ฮากไค้หางนาก 1 ฮากหญ้าห่อมแก้ว 1 ฮากหนาด 1 ฮากซมซื่น 1 หัวหญ้าแห้วหมู 1 ฮากยานาง 1 เปลือกเกลี้ยง 1 เอาพอสมควรมาต้ม 3 บวยเอาบวย 1 เมื่อเวลาจะต้มนั้นให้แปลงตาแหลว 3 อันใส่ก้อนเส้าแล้ว เอาใบตองกล้วยตีบหุ้มปากหม้อต้มกินดีแล

ยานิ่ว

ให้เอาฮากเดือยหิน 1 ฮากหญ้าคา 1 ฮากสะลิปี 1 พริกไทย 1 ยาหัว 1 อ้อยดำ 1 เข้าสารจ้าว 7 เมล็ด ฮากพลู 1 ต้มกินดีแล

อีกขนานหนึ่ง เอาฮากเล็บแมว 1 ฮากหญ้าขัดหลวง 1 ฮากหญ้าแห้วหมู 1 เอาอย่างละท่อกันต้มกินดีแล

ยาเจ็บหัวใจ

ให้เอาเขาเยือง 1 หมากกอกด่อน 1 แก่นเกล็ดกลิ่น 1 ฝนกินดีแล

ยาเจ็บหัว

ให้เอาช้าผักเสี้ยน 1 มือหมากน้ำ 1 ข้าวจ้าว 1 อ้อยดำ 1 ตำแซ่น้ำทาหรือโพ๊ะหัวดีแล

ยาปวดหัวดิบ

ให้เอา ผักเสี้ยน 1 กระเทียม 1 ฮากผักบุ้ง 1 หัวกล้วยตีบ 1 เอาพอสมควรมาตำแล้วเอาเสื้อสีดำมาห่อ นึ่งตั้งหัว ดีแล

อีกขนานหนึ่ง ให้เอาขมิ้นเครือ ต้มกินดีแล

ยาเยี่ยวเหลือง

ให้เอา ใบติดต่อ (หมากป้งกิ้ง) 1 อ้อยดำ 1 ต้มกินดีแล

ยาฮาน

ให้เอาฮากอ้อยช้าง 1 ฮากกลางของ 1 ฮากตาเสือ 1 เครือเขาฮอ 1 ฮากตีนจำ 1 ต้มกินดีแล

อีกขนานหนึ่ง เอาแก่นบุก 1 แก่นแดง 1 แก่นลุมพุก 1 แก่นหนามแท่ง 1 แก่นแคน 1 แก่นบง 1 แก่นขาม 1 แก่นบกคาย 1 แช่น้ำกินแด่ อาบแด่ ดีแล

ยาเจ็บกกแข้ว

ให้เอาฮากปีปปีขาว 1 ฮากหมากผักใส่ 1 ฮากช้างโม่ง 1 ฮากอีเลิด 1 เปลือกท่อน 1 ฮากค้างฮูง 1 ต้มเคี่ยว อมไว้ดีแล

ยาแก้เบื่อหอย

ให้เอาฮากเม็ก 1 ฮากกลางของ 1 ฮากกำแมด 1 ฮากหมอน้อย 1 ฮากยานาง 1 ฮากบก 1 ต้มกินดีแล

ยากินข้าวบ่แซบ

ให้เอาฮากค้อส้ม ฝนใส่น้ำเหล้ากินดีแล

ยานอนบ่หลับ

ให้เอาตาไม้ไผ่ช้างคำ 7 ตา 1 ตาอ้อยคำ 7 ตา 1 แก่นหมากซัก 1 ตาไม้ไผ่บ้าน 7 ตา 1 ตาไม้ไผ่ช้างไพ 7 ตา 1 มาฝนกินก็ได้ ต้มกินก็ได้ดีแล

ยาผ้ำ

ให้เอา เปลือกสะแบง 1 ขมิ้นขึ้น 1 มาตำใส่น้ำมวกเป็นน้ำต้มฮมหรือโพ๊ะดีแล

ยาบ้าหมู

ให้เอากระดูกควาย 1 หัวงัว 1 หัวหมู 1 เผาไฟให้ไหม้ แล้วจึงตำให้แหลกดองใส่น้ำเหล้ากินดีแล

ยางูตอด

ให้เอาฮากเป้าน้อย ฝนทาดีแล อีกขนานหนึ่ง ให้เอาต้นติ้วแดง มาตำตองเอาแต่น้ำ กินแด่ ทาแด่ ดีแล

ยาไอคอแห้ง คอไค่

ให้เอาใบป่านป่า ตำปั้นเอาน้ำแล้วจึงเอาข้าวสาร 3 หยิบมาแช่น้ำตำผสมเป็นแป้งนึ่งกินดีแล

ยาเหยี่ยวเป็นเลือดเป็นหนอง

ให้เอาแก่นหูกวาง 1 ฮากเป้าหลวง 1 ต้มกินดีแล

ยาดากออก

ให้เอาฮากเฮือนกวาง 1 ฮากก้านเหลือง 1 ยาหัว 1 อ้อยดำ 1 เอาพอสมควร ต้มกินดีแล

ยาขี้เฮื้อน

ให้เอาใบตับเต่า 1 ใบขี้เหล็ก 1 ใบยานาง 1 เอาอย่างละถ่อกัน ตำเป็นฝุ่นใส่น้ำมันหมูเป็นน้ำทาดีแล

ยาเจ็บคัดหน้าคัดหลัง

ให้เอาฮากนมราชสีห์ 1 ฮากหิ่งหาย 1 ฮากจวงหอม 1 ขิงแคงปลากั้ง 1 บาชาดเครือ 1 เครือสะค้าน 1 ฮากนางแซง 1 ฮากยานาง 1 ฮากหมอน้อย 1 ฮากยานางแดง 1 ฝนกินดีแล

ยาแก้โรคอหิวาต์

ให้เอาใบหมากแห้ง มาเผาไฟให้สุกเหลืองพอดี 1 สีเสียด 1 ฝนใส่น้ำปูนใสหน่อยหนึ่ง กินดีแล ผิว่า น้ำปูนใสมันกัดท้องหลาย ให้เอาก่างพลู 7 ก่าง ถิ่มลงใส่ยานั้น กินดีแล

อีกขนานหนึ่ง ให้เอาหมากหนามคอมเผาไฟพอดี 1 ใบขาม 1 ใบหมากแห้ง 1 ฝนกินดีแล

ยาซางเด็กน้อยตาเหลือง

ให้เอาฮากแขม 1 ฮากเลา 1 ฮากเพ้ก 1 ฮากเม็ก 1 ฝนกินดีแล

อีกขนานหนึ่ง ให้เอาแก่นนางหว้านทั้ง 5 แช่น้ำกินทั้งอาบ ผิว่าบ่เซา ให้เอาเครือขี้กาขาว 1 เครือขี้กาแดง 1 ต้มเคี่ยวกินดีแล

ยาแก้ธรรมลาได้ทุกชนิด

ให้เอาฮากผักอี่ตู่บ้านเกิดได้ 7 ปี ฝนให้กินดีแล

ยาทา

ให้เอา ฮากดอกซ้อนน้อย ฝนทาดีแล หรืออีกขนานหนึ่ง เอาก่อมก้อยลอดขอน 1 เดือยไก่ป่า 1 หัวต้างไก่เตี้ย 1 ฝนให้กินดีแล

อีกขนานหนึ่ง ให้เอาฮากก่อมก้อยลอดขอนฝนใส่น้ำเหล้าทาดีแล

ยากันเฮือน

ให้เอาฮากต้นเสือน้อย 1 ฮากต้นอ้อยเลา สิ่งละอันใส่ไว้ 4 แจเฮือน ผีมาใกล้บ่ได้แล

ยาใส่ประตูเรือน

ให้เอาใบผักบุ้งลม 3 ใบ มาใส่ประตูเข้าออกเรือน ผีมาใกล้บ่ได้แล

ว่าด้วยยาเบ็ดเตล็ด

ยาทลายบาดาล

ให้เอาผลยอ 33 ผล ผึ่งแดดให้แห้ง แล้วหมัก เข้าตากคั่วจนเหลือง 1 พริกไทยร่อน 1 ยาทั้งสามสิ่งนี้ ทำเป็นผงละลายน้ำร้อน หรือน้ำผึ้ง หรือสุราก็ได้ รับประทานแก้ลมขึ้นเยื้องสูง หูตึงแก้ลมกษัย แก้ปวดท้อง ท้องขึ้นเป็นกำลัง

ยาแก้ลมแน่นหน้าอก

ให้เอาว่านน้ำ ผิวมะกรูด ใบมะตูม ไพล ขมิ้นอ้อย กระทือ ขิง พริกไทย ดีปลี ยาทั้งเก้าสิ่งนี้หนักสิ่งละบาท การบูร 4 บาท รวมยาทั้งหมดตำบดเป็นผง ต้มหรือชงด้วยน้ำร้อนหรือน้ำเปลือกมะเขือ รับประทานแก้ลมแน่นหน้าอก ดีแล

ยาดองแก้เลือดแก้ลม

ให้เอาผลยอ 30 ผล พริกไทย 2 บาท ทั้งสองสิ่งนี้ตำให้ละเอียด เอาเกลือ 1 ถ้วยตะไล น้ำผึ้ง 3 ถ้วยตะไล มาขยำให้เข้ากันกับผงยา ห่อผ้าขาวฝังไว้ในยุ้งข้าวเปลือก 3 คืน แล้วจึงเอามาผสมน้ำรับประทานครั้งละ 9 ช้อนเล็ก เช้าเย็น สำหรับผู้หญิงดีแล

ยากวนแก้เลือดแก้ลม

ให้เอาขิงสด กระชายสด กะทือสด ไพลสด ขมิ้นอ้อยสด หัวแห้วหมูสด รากชะพลูสด ทั้ง 7 อย่างนี้ให้นำมาตำคั้นเอาแต่น้ำอย่างละ 1 ถ้วยตะไล น้ำมะขามเปียกครึ่งปั้น น้ำผึ้ง 1 ทนาน พริกไทยผง 1 ทนาน รวมยาทั้งหมดเคล้าให้เข้ากันดี ตั้งบนไฟ กวนไปจนเหนียวปั้นก้อนได้ เก็บไว้รับประทานเช้าเย็นเม็ดเล็กๆ แก้ลมต่างๆ ซึ่งมีอาการให้กระตุก แก้เลือดตกขึ้นในเรือนไฟ

ยาพอกแผลแก้บาดพิษ

ให้เอา ชันแมลงโรม ขิง 7 แว่น กระเทียม 7 กลีบ ดีปลี 7 ดอก พริกไทย 7 เม็ด การะบูนพอสมควร ยาทั้งหกสิ่งนี้ตำพอกแผล แก้บาดเสี้ยน บาดหนาม บาดพิษ

ยาพอกแผลบาดยักษ์

ให้เอา ใบมะเค็ง ใบผักคราด ใบเบญจมาศ ยอดทับทิม ยอดขี้เหล็ก ก้างปลาร้าปลากะดี่ ยาทั้งหกนี้ตำกับสุรา คั้นเอาน้ำรับประทาน กากใช้พอกแผลแก้บาดทะยักที่กระตุก

ยาแก้บาดยักษ์

ให้เอายาเขียง 1 หยิบมือ เกลือตัวผู้ 3 เม้ด ยาสองสิ่งนี้บดให้เข้ากันกับเม็ดสะบ้าแดงปิ้งไฟให้สุก ฝนกับน้ำเป็นกระสายยา รับประทานแก้พิษบาดทะยัก

ยาต้มแก้กุมภัณฑยักษ์

ให้เอาปอแสลงพรร์ กำสี กระดูกงูเหลือม 3 ข้อ ผลมะคำดีควาย 3 ผล พริกไทย 7 เมล็ด ยาทั้งหมดนี้ต้มเป็นยาหม้อ รับประทานแก้ลมกุมภัณฑยักษ์

ยาแก้ไอ 1

พริกไทย ดีปลี กระเทียม ขมิ้นอ้อย ใบปีเท่ายาทั้งหลาย ยาทั้งห้าสิ่งนี้ตำเป็นผงปั้นแท่งไว้ละลายน้ำผึ้ง กวาดแก้ไอ

ยาแก้ไอ 2

ผลมะเกลือเท่าอายุ ตำคั้นเอาน้ำ กวนกับน้ำผึ้งให้เข้ากันดี จิบกินแก้ไอ

ยาประสระส้มป่อย

ลูกจันทร์ ดอกจันทร์ กระวาน กานพลู พริกไทย ดีปลี ขิงแห้ง น้ำประสานสองสตุ รากใครเครือ รากมะเขือขื่น เปลือกกระหล่ำต้นปิ้ง ยาทั้ง 11 สิ่งนี้หนักสิ่งละ 3 บาท ฝักส้มป่อยปิ้ง 33 บาท รวมยาทั้งหมดนี้เข้าด้วยกัน ตำเป็นผงบดด้วยน้ำส้มมะขามเปียก แทรกเกลือและน้ำตาล กวาด ใช้ได้ทั้งเด็กและผู้ใหญ่

ยาประสระผลมะแว้ง

สารส้ม 1 สลึง ขมิ้นอ้อย 3 สลึง ใบตาลหม่อน 1 บาท ใบกะเพรา 1 บาท ผลมะแว้งต้น 2 บาท ผลมะแว้งเครือ 2 บาท ยาทั้งเจ็ดสิ่งนี้ทำผงบดด้วยน้ำร้อนปั้นเมล็ดไว้ ใช้แก้ไอเสมหะเหนียวและเสมหะแห้งจุกลำคอ ละลายน้ำส้มมะขามเปียก แทรกเกลือ ดีงูเหลือม พิมเสนเกล็ด จิบเป็นยาแก้ไอ และแก้หวัดลงคอ เด็กใช้กวาดก็ได้

ยาสมานคำ

ผลมะกอกเผา ผลมะขามป้อมเผา น้ำประสานทองสตุ ยาสามสิ่งนี้เสมอรากทำผงบดปั้นแท่งไว้ละลายน้ำผึ้งหรือน้ำมะนาว แทรกเกลือกวาดหรือชุบสำลีอม แก้ปากเปื่อยทั้งเด็กและผู้ใหญ่

ยาสมานปากเปื่อย

จันทั้ง 2 กะเทระมะขาม กะเทาะโพ เปลือกไข่ฟัก น้ำประสานทองสตุ ยาหกสิ่งนี้ เสมอภาคทำผงบดด้วยน้ำลูกเบญกานีฝนเป็นกระสายปั้นแท่งไว้ใช้กวาด หรือทา อม ป้ายสมานปากเปื่อย

ยาต้มอมแก้ปากเปื่อย

รากหมาย รากมะพร้าว รากตาล รากไม้รวก ผาเข้าเย็นทั้ง 2 กำมะถัน ยาเจ็ดสิ่งนี้เสมอภาคทำเป็นยาหม้อ ต้มเอาน้ำอม เป็นยาสมานปากเปื่อย

ยาดองแก้ปากเปื่อยคอเปื่อย

ผลยอ 33 ผล สับใช้เป็นชิ้นเล็กๆ เถาวัลย์เปียงสับคะเน ให้เท่ากับผลยอ เกลือใส่แต่พอเค็ม ดองตากแดดตากน้ำค้าง รับประทานแก้ปากเปื่อย คอเปื่อยซึ่งกินเผ็ดร้อนมิได้

ยาทาแก้ปากเปื่อย

เลือดปลาไหลกับปูนปากเต้าพอควร การบูร 2 สลึง ยา 3 สิ่งนี้กวนให้เข้ากันดี เป็นยาทาแก้ม ถ้าเปื่อยข้างขวาให้ทาข้างซ้ายกลับตรงกันข้าม

ยาแก้ลักกะปิดลักกะเปิด

เอาถั่วเขียวกับน้ำตาลทรายอย่างละ 1 ถ้วย ต้มรับประทาน ถ้ามิฟังเอาผลมมะคำดีควาย 7 ผล รากฝรั่ง ตะไคร้หางนาค สิ่งละพอควร ต้มรับประทาน เอายาคำกับหญ้าโยงไฟบดให้เข้ากันเป็นผง แตะตรงไรฟันที่มีโลหิตออก เป็นยาห้ามเลือด

ยาแก้รากเลือด

เปลือกมะรุมสด รากเจตมูลเพลิง ขิงสด รากชะพลูสด ยาสี่สิ่งนี้ ตำคั้นเอาแต่น้ำ แล้วเอาเหล็กตะปูจีน 3 ดอก เผาให้แดง จุ่มลงในน้ำยาตัวละที แล้วเอายารับประทานแก้รากเลือด

ยาแก้โรคหืด

เอาเนื้อนกยูง ทำเป็นเนื้อส้ม คลุกกับหน่อไม้ แล้วหมักไว้จนเปรี้ยวดี เอามาแกงรับประทาน

ยาแก้ตาฟาง

ชาตหรคุณจีนหนัก 1 เฟื้อง ฟองน้ำยา 1 สลึง ลิ้นทพเลปิ้งสลึงสองไพ ชาตผง 2 ไพ ดินประสิว 2 ไพ ยาสี่สิ่งนี้ทำผงโรยที่ตับไก่ดิบ 3 ตับ ใส่สุราพอควรนึ่งให้สุก รับประทานมื้อเดียวหมดทั้งยาและตับไก่

น้ำมันยอนหูแก้คัน

เทียนทั้ง 5 กระเทียม 7 กลีบ ทำผงเคี่ยวกับน้ำมันมะพร้าว พอยาออกดี ตั้งทิ้งไว้ให้เย็น ช้อนเอาน้ำมันส่วนใส ยอนหูแก้คัน

ยาสูบแก้สอึก

แววนกยูง หวายตะค้าเผา พิมเสน ใบลำโพงกาสลักให้มากหั่นผสมกันมวนเป็นบุหรี่สูบแก้สอึก

ยานัดหนุมานตกแท่น

ผิวมะกรูดหนัก 1 บาท ฝักส้มป่อย 2 สลึง รังหมาร่าเผา 2 สลึง แมลงมุมตายซาก 3 ตัว ยาทั้งสี่สิ่งนี้ทำผง เป็นยานัตถ์แก้ปวดศรีษะ

การใช้ยาสมุนไพร กำลังเป็นที่สนใจนำมาใช้ควบคู่กับยารักษาโรคของแพทย์แผนปัจจุบัน มีการค้นคว้าวิจัยมากมาย เพื่อหาสิ่งที่ดีที่สุด ปลอดภัยมาใช้รักษาโรค ในประเทศเพื่อนบ้านของเรา อย่าง สปป.ลาว ก็มีการฟื้นฟูเอาความรู้จากโบราณมาใช้เช่นกัน

ເລາະລຸຍລາວ EP51 ພືດເປັນຢາ ພູມປັນຍາລາວ
รายการ "เลาะลุยลาว" ตอน "พิษเป็นยา ภูมิปัญญาลาว"