อัตลักษณ์ ไม่มีความหมายบันทึกไว้ในพจนานุกรมแต่อย่างใด แต่ก็มีตำราหลายเล่มได้ให้นิยาม หรือความหมายคำว่า อัตลักษณ์ คือ คุณลักษณะเฉพาะตัว ที่บ่งบอกหรือมีความชี้ชัดของตัวบุคล สังคม ชุมชนหรือประเทศนั้นๆ เช่น เชื้อชาติ ภาษา ศาสนาและวัฒนธรรมท้องถิ่น ที่ไม่มีทั่วไปและเป็นสากลกับสังคมอื่นๆ ซึ่งส่วนใหญ่อัตลักษณ์จะใช้ในวงแคบๆ และสามารถเปลี่ยนแปลงได้

“อัตลักษณ์” มาจากภาษาบาลีว่า อตฺต + ลักษณ โดยที่ “อัตตะ” มีความหมายว่า ตัวตน, ของตน ส่วน “ลักษณะ” หมายถึง สมบัติเฉพาะตัว หากมองเพียงแค่รูปศัพท์ “อัตลักษณ์” จึงเหมาะจะนำมาใช้หมายถึงลักษณะเฉพาะตัวของสิ่งใดสิ่งหนึ่งมากกว่า

อัตลักษณ์ท้องถิ่นอีสาน จึงหมายถึง ความเป็นรูปแบบเฉพาะของอีสานที่ไม่ว่าจะนำไปไว้ ณ แห่งหนใด ทุกคนก็จะร้องอ๋อทันทีว่า นี่เป็นของอีสาน มาจากภาคอีสาน หรือพบเห็นได้ที่อีสาน เป็นอีสานแน่ๆ ไม่เซินเจิ้น (ของก็อปจากจีน) อย่างแน่นอน นั่นเอง!

จากการศึกษาวิจัย วิเคราะห์ รวบรวมมา และเห็นพ้องต้องกันแล้วว่า สิ่งที่เป็น อัตลักษณ์ท้องถิ่นอีสาน มีอยู่ 54 อย่าง ดังต่อไปนี้

จากจำนวน "อัตลักษณ์ท้องถิ่นอีสาน" ทั้ง 54 อย่างนี้ เมื่อทำการศึกษาวิจัยลงลึกไปอีก ได้คัดเลือกอัตลักษณ์ที่มีความโดดเด่น และมีศักยภาพในการนำเป็น "ทุนประยุกต์ในเชิงสร้างสรรค์" ได้ 4 อัตลักษณ์ คือ

• ฮูปแต้ม
• ศิลปะถ้ำ
• ผ้าทออีสาน
• เชี่ยนหมาก

โดยการพิจารณาจาก 4 ประเด็นสำคัญ คือ

1. สืบสานยาวนานไม่ซ้ำ
2. ได้รับการยอมรับในวงกว้าง
3. มีศักยภาพที่จะนำมาเป็นประโยชน์ในเชิงการสร้างสรรค์
4. มีศักยภาพทางด้านเศรษฐกิจที่จะนำมาสกัดเป็นองค์ประกอบต่างๆ เพื่องานสร้างสรรค์ได้

ที่มา : อัตลักษณ์ไทย ทุนความคิด ทุนสร้างสรรค์ (ผลการสำรวจศึกษาและสังเคราะห์อัตลักษณ์ไทย ๔ ภูมิภาค)
จัดพิมพ์เผยแพร่โดย สถาบันพัฒาวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม