รู้จักกับภาคอีสาน | ภูมิปัญญาท้องถิ่น | อัตลักษณ์ท้องถิ่นอีสาน | ขนบธรรมเนียมประเพณี | ฮีตสิบสองคองสิบสี่

ประเพณีและความเชื่อของชาวอีสานนั้น นับว่ามีส่วนช่วยทำให้การดำรงชีวิตของสังคม มีความสงบร่มเย็น ความเชื่อในเรื่อง ภูตผี เทพาอารักษ์ ถูกกำหนดขึ้นด้วยจุดประสงค์แฝงเร้นให้เกิดการอนุรักษ์ทรัพยากรพื้นถิ่น สร้างแหล่งอาหาร พืชพันธุ์อันอุดมสมบูรณ์ และช่วยรักษาป่าไม้ให้กับชุมชน หลายๆ ประเพณีจึงมีขึ้นเพื่อเป็นการรวมใจของคนในชุมชน สร้างขวัญกำลังใจในการประกอบสัมมาอาชีพ ล้วนแล้วแต่เป็นภูมิปัญญาของท้องถิ่นอันทรงคุณค่า เมื่อท่านไปเยือนถิ่นอีสาน นอกจากจะได้ชื่นชมกับขนบธรรมเนียมประเพณี การแสดงออกทางด้านศิลปวัฒนธรรมอันสวยงาม สนุกสนานแล้ว สิ่งหนึ่งที่ขาดมิได้เลยคือ อาหารการกิน ที่มีรสแซบถูกปากเป็นที่รู้จักกันเป็นอย่างดี

รู้จักกับภาคอีสาน 

• อีสาน : แหล่งประวัติศาสตร์และอารยธรรม
• ชาติพันธุ์ในอีสาน : ชนเผ่าในผืนดินถิ่นอีสาน
• ปฏิทินงานประเพณีบุญใหญ่ในภาคอีสาน
• แหล่งท่องเที่ยว 20 จังหวัดในภาคอีสาน
• บันทึกหลังการเดินทาง : เที่ยวไปทั่วแคว้นแดนอีสาน
• ภาพเก่าเล่าอดีตในดินแดนอีสาน ...

ภูมิปัญญาท้องถิ่น

• ภูมิปัญญาอีสาน : มีอะไรที่เป็นภูมิปัญญาอันโดดเด่นน่าสนใจ สิ่งที่บรรพบุรุษสะสมเอาไว้ให้ลูกหลานสืบมา
• ภูมิปัญญาชาวบ้านในงานแห่เทียนพรรษา การแสดงออกซึ่งภูมิปัญญา ศิลปวัฒนธรรมของบรรพบุรุษ
• เฮือนอีสาน : บ้าน หรือที่อยู่อาศัยที่สืบทอดภูมิปัญญามาจากบรรพบุรุษ
• พานบายศรี : เพิ่มพูนบารมี สวัสดีมีมงคล พบแต่โชคชัย
• ก่องข้าว และกระติ๊บข้าว ล้ำสมัยใหม่เสมอ ที่กระติบน้ำแข็งไม่อาจมาแทนที่ได้
• หวดนึ่งข้าวเหนียว : นวัตกรรมแห่งภูมิปัญญาชาวอีสาน
• ข้าวฮางงอก : ข้าวเพื่อสุขภาพภูมิปัญญาของชาวอีสาน
• ผงนัว : ความแซ่บอันเป็นภูมิปัญญาของชาวอีสาน รสอุมามิแบบไทยๆ
• ยาฮากไม้ : สมุนไพรพื้นบ้านอีสานที่มีมาแต่โบราณ ภูมิปัญญาที่อาจสูญหายไปได้ถ้าไม่มีผู้สืบสานต่อ
• ผ้าทออีสาน ชาวอีสานมีความสามารถในการถักทอเครื่องนุ่งห่มได้หลากหลาย ทั้งสีสันและลวดลายการทอ
• ผ้ากาบบัวเมืองอุบลราชธานี : ผ้าลายประจำจังหวัดอุบลราชธานีมีมาแต่โบราณ
• เครื่องมือทอผ้า ภูมิปัญญาที่สนองต่อความต้องการในด้านเครื่องนุ่งห่มของมนุษย์ที่มีมาอย่างยาวนาน
• เครื่องทองเหลืองบ้านปะอาว แหล่งผลิตเครื่องทองเหลือง OTOP อุบลราชธานี
• เครื่องเงิน หมู่บ้านทำเครื่องเงินเขวาสินรินทร์ จังหวัดสุรินทร์ ชมและเลือกซื้อเครื่องประดับเงิน สินค้าทำมือพื้นบ้านโบราณ
• เครื่องปั้นดินเผา ผลิตภัณฑ์ที่อยู่คู่กับมนุษย์จากอดีตสู่ปัจจุบัน และพบแหล่งโบราณคดีสำคัญอย่างบ้านเชียง
• เครื่องจักสาน ชาวอีสานรู้จักกับการนำไม้ไผ่ หวาย ในธรรมชาติมาทำเป็นเครื่องใช้ในชีวิตประจำวันหลากหลาย
• เครื่องใช้ประจำบ้านที่กำลังจะสาปสูญ : ไปตามยุคสมัยและกาลเวลา
• สะนูว่าว : เสียงสวรรค์ยามลมหนาวมาเยือน ที่บอกการสิ้นสุดฤดูกาลเก็บเกี่ยวชาวอีสาน
• วิญญาณ ๕ ของชาวอีสาน : ข้าวเหนียว ลาบ ส้มตำ หมอลำ และปลาแดก
• บทพิสูจน์พื้นฐานว่าคุณคือ.. ฅนบ้านนอก ไม่บอกก็ไม่รู้นะเนี่ย!

อัตลักษณ์ท้องถิ่นอีสาน

• อัตลักษณ์ท้องถิ่นอีสาน ความเป็นหนึ่งเดียวของอีสานที่ไม่ว่าจะไปปรากฏ ณ ที่แห่งใด ก็สามารถบอกได้ว่านี่แหละอีสาน
• พระธาตุและธาตุ ที่เก็บพระบรมสารีริกธาตุสมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า กระดูกเจ้านายชั้นสูง และชาวบ้านธรรมดา
• "สิม" หรือ "โบสถ์" หรือ "อุโบสถ" สถาปัตยกรรมอันเป็นอัตลักษณ์อีสาน
• หอไตรอีสาน ที่เก็บรักษาพระไตรปิฎก คำสอนสำคัญในพุทธศาสนา
• หอแจก ศาลาโรงธรรม หรือธรรมศาลา ศาสนาคารที่เป็นศูนย์รวมของชุมชน
• ศาสนาคาร ความโดดเด่นของสถาปัตยกรรมเพื่อรับใช้พุทธศาสนา และความเชื่อของฅนอีสาน
• บรรจุภัณฑ์แห่งความตาย มีคำกล่าวที่ว่า "ยิ่งใหญ่คับฟ้ามาจากไหนก็เล็กกว่าโลง (โลงศพ)"
• เหรา หรือ "น้อนน" (ภาษาในสื่อโซเชียล) "หิมพานต์มาร์ชเมลโล่" ศิลปะแบบพื้นบ้านที่สร้างตามความเชื่อและแรงศรัทธาของช่างพื้นถิ่นอย่างแท้จริง
• งูซวง นางลวง หมาสรวง สัตว์ในอุดมคติที่ปรากฏในวรรณกรรมอีสาน และเป็นผู้พิทักษ์ในศาสนาคารแบบอีสาน
• การสักขาลาย ความงดงาม ความเชื่อ ในการสักลายของคนไทยภาคอีสาน ที่นับวันจะหมดไปพร้อมกับผู้คนในยุคนั้น
• เอกลักษณ์อีสานบ้านเฮา สิ่งที่ใครๆ เมื่อได้เห็นแล้วสามารถชี้ชัดลงไปได้ทันทีว่า นี่คือ 'อีสานขนานแท้' แน่นอน

ขนบธรรมเนียมประเพณี

• วัฒนธรรมร่วมแห่งอุษาคเนย์ ความเชื่อมโยงของภาษา วัฒนธรรม อาหารการกินและความเป็นอยู่
• เรื่องเสียวสวาทหรืออีโรติก ในวัฒนธรรมอีสานที่มีมาเนิ่นนาน
• โบราณอีสาน : มรดกวัฒนธรรม ความเชื่อที่ยังคงมีการสานต่ออยู่ไม่ขาดสาย
  • ฤกษ์งามยามดี : เรื่องของวัน-เวลาที่ควรกระทำการใดเพื่อเป็นสิริมงคล
  • การปลูกเฮือน : พิธีกรรมที่เกี่ยวข้อง การทำบุญขึ้นบ้านใหม่
  • การเพาะปลูกพืชผล : เรื่องของตาแฮก เกี่ยวข้าว นวดข้าวและทำบุญลาน
  • การเลือกคู่ครอง ดวงสมพงษ์ บ่าว - สาว หนุ่มสาวที่อยากมีคู่ควรศึกษาไว้
  • การตั้งชื่อ ให้ดีเหมาะสมกับดวงชะตา ความเชื่อของคนโบราณ
  • การตั้งชื่อลูกหลาน ของคนอีสานโบราณมีที่มาอย่างไร
  • การเสียเคราะห์ เสียเข็ญ ต่ออายุ พิธีกรรมความเชื่อของคนโบราณที่มีต่อการต่อดวงชะตา
  • การมีครอบครัว ครองรักครองเรือน ขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีงามของบ้านเฮา
  • ฮีตใภ้คองเขย จารีตประเพณีในการครองเรือนของคนอีสาน
  • แซนการ์ : ประเพณีแต่งงานโบราณของชาวอีสานใต้
  • ซัตเต : การแต่งงานตามแบบประเพณีของชาวกูย
  • การสูตรขวน (การบายศรีสู่ขวัญ) ความหมายของพิธีกรรม แนวปฏิบัติและคำสูตรขวัญต่างๆ
  • เพลงกล่อมลูก : มรดกอีสานบ้านเฮาที่นับวันจะหมดไป หาฟังได้ยาก คุณแม่สมัยใหม่ไม่ขับขาน แม้แต่ในชนบทห่างไกลยุคสมัยนี้ ต่างก็เลี้ยงลูกด้วยบักหน้าเหลี่ยมกันเบิดแล้ว (โทรทัศน์ ไอแพด สมาร์ทโฟน ฯลฯ)
  • โสก (โฉลก) : คำประพันธ์ที่นักปราชญ์โบรานอีสานแต่งไว้
  • คะลำ ขะลำ : จารีตประเพณี (สิ่งที่ไม่ควรทำถือว่าเป็นอัปมงคล)
  • คู่มือการดับทุกข์ การทำสมาธิเพิ่มพลังจิต
• ศาสนพิธีอีสาน : การทำพิธีกรรมที่เกี่ยวข้องกับศาสนาและพระสงฆ์ในการทำบุญ
• นกหัสดีลิงค์ พิธีการปลงศพของเจ้านายชั้นสูงและพระเถระผู้ใหญ่ในอีสานที่น่าสนใจและหาดูได้ยาก
• จารีตประเพณีที่ชาวอีสานปฏิบัติกันสืบต่อมา
  • งานบุญเข้ากรรม หรือ เข้าปริวาสกรรม (บุญเดือนอ้าย หรือเดือนเจียง่)
  • งานประเพณีบุญคูณลาน (กุ้มเข้าใหญ่) (บุญเดือนยี่)
  • งานประเพณีแห่มาลัยข้าวตอก (บุญเดือนสาม) บ้านฟ้าหยาด อำเภอมหาชนะชัย จังหวัดยโสธร
  • บุญผะเหวด หรือ บุญพระเวส (สันดร) งานบุญเทศน์มหาชาคิ
  • บุญเดือนห้า หรือ ประเพณีสงกรานต์ มาทำความรู้จักกับตำนานนางสงกรานต์ทั้งเจ็ด ที่พบในประกาศสงกรานต์ทุกปี
  • "กองฮด" พิธีการในการยกย่องพระสงฆ์ของชาวอีสาน เป็นเจ้าคู ญาซา สึกมาเป็นทิด เป็นเชียง
  • "บั้งไฟ" : ประเพณีขอฝนของฅนอีสาน ตำนานนิทานผาแดง-นางไอ่
  • แห่นางแมว - เทศน์คันคาก : ประเพณีขอฝนแบบอื่นๆ ของชาวบ้านอีสาน
  • ประเพณีแห่เทียนพรรษา อุบลราชธานี ทวยราษฎร์ใฝ่ธรรม งามล้ำเทียนพรรษา ตระการตาทุกปีอยากให้มาชื่นชม
  • ประเพณีบุญหลวง "แห่ผีตาโขน" ของ อำเภอด่านซ้าย จังหวัดเลย และพี่น้องทาง สปป.ลาว
  • ผีขนน้ำ ประเพณีของชาวบ้านนาซ่าว จังหวัดเลย เป็นการบูชาวัว ควาย ที่มีบุญคุณต่อชาวบ้าน
  • ฮีตเดือนเก้า บุญข้าวประดับดิน การอุทิศส่วนกุศลแก่ เปรต หรือ ญาติมิตรผู้ล่วงลับไปแล้ว ในวันแรม 14 ค่ำเดือน 9
  • ฮีตเดือนสิบ บุญข้าวสาก การอุทิศส่วนกุศลแก่ญาติผู้ล่วงลับด้วยวิธีการถวายทานแบบระบุเฉพาะเจาะจง
  • ความแตกต่างของบุญข้าวประดับดิน กับ บุญข้าวสาก ถามมา-ตอบไปให้กระจ่าง
  • ประเพณีวันสารทของชาวสุรินทร์ (บุญเดือนสิบ)
  • ประเพณีแห่ปราสาทผึ้ง สกลนคร เทศกาลออกพรรษาเวียนมาถึง สร้างปราสาทผึ้งบูชาพระธรรม
  • ประเพณีไหลเฮือไฟ นครพนม ออกพรรษามาบูชาแม่น้ำด้วยการประดับประทีปโคมไฟ
  • ประเพณีแห่ไฟตูมกา ของชาวบ้านบ้านทุ่งแต้ จังหวัดยโสธร
  • บั้งไฟพญานาค ความเชื่อของพี่น้องสองฝั่งโขงจากต้นน้ำยันปลายน้ำ ที่รอวันเวลาพิสูจน์หาความจริง
  • ตำนานบุญ "กฐิน" ความเป็นมาของกฐิน ประเภทและชนิดของกฐิน
  • ลงแขก - ตกพูด - ปันพูด - แบ่งพูด วัฒนธรรมเพื่อการช่วยเหลือและแบ่งปันของชาวอีสาน
  • ดอนปู่ตา และผีตาแฮก : ผีบรรพบุรุษที่อำนวยโชคในการทำนา
  • ประเพณีผูกเสี่ยว การเชื่อมสัมพันธ์แห่งมิตรสหาย เพื่อนตายชั่วนิรันดร์
  • พิธีกรรมประจำชีวิต : พิธีกรรมต่างๆ ที่จัดขึ้นในช่วงชีวิตคนเราตั้งแต่วันเกิดจนถึงวันตาย
  • ธง ธุง ทุง ตุง เครื่องประดับประกอบพิธีกรรม เรื่องน่ารู้ของความเชื่อ เคารพ บูชา การสืบต่อวัฒนธรรมอีสาน
  • ประเพณีบูชาพระจันทร์ : ปะออกเปรี้ยะแค การบูชาพระจันทร์เพื่อการทำนายฟ้าฝนในการทำนาในฤดูกาลถัดไป
• รวมภาพกิจกรรมประเพณีแห่เทียนพรรษาอุบลราชธานี 2561
• รวมภาพกิจกรรมประเพณีแห่เทียนพรรษาอุบลราชธานี 2565
• อาหารการกิน หมู่เฮาชาวอีสาน
  • ปลาแดก : กับความมั่นคงในชีวิตของชาวอีสาน
  • ปลาร้าหรือปลาแดก : สุดยอดเครื่องปรุงรสของชาวอีสาน
  • การทำอาหารจากปลาร้า : อีสาน รสเด็ดที่น่าลิ้มลองนะครับ (เดี๋ยวนี้ไม่ได้มีแต่ร้านข้างทาง ในห้างยังมีหมูปลาร้า)
  • ผงนัว : ความแซ่บอันเป็นภูมิปัญญาของชาวอีสาน รสอุมามิแท้ๆ แบบบ้านๆ
  • อาหารประเภท ก้อย, ลาบ/ซกเล็ก, แกง, แจ่ว
  • อาหารประเภท ซุบ, เนี่ยน, ต้ม, ตำ, ป่น
  • อาหารประเภท ปิ้ง, ย่าง, เผา, ลาบ, ส่า
  • อาหารประเภท หลาม, หมก, อ่อม, อ๋อ/อู๋
  • แจ่วฮ้อน (จุ่มจิ้ม หรือสุกี้อีสาน) และเสือร้องไห้ ทำไมเสือจึงต้องร้องไห้
  • ผักพื้นบ้านอีสาน : สุดยอดสมุนไพรในครัวเรือน รู้จักกันหรือยัง? อร่อยและสารพันประโยชน์ทางยา
  • อาหารพื้นเมืองอร่อยที่หาดศรีภิรมย์ อุบลราชธานี เด็ดๆ ไม่แพ้ที่หาดคูเดื่อ
  • ไปไหว้พระธาตุพนม แวะชมแก่งกะเบา แล้วชิมหมูหันกันหน่อย อร่อยเด็ดพร้อมอาหารปลาแม่น้ำโขง
  • แกงขี้เหล็ก และ หนังควายตากแห้ง อาหารที่นับวันจะสูญหายไป
  • ลาบเทา และ แกงไข่ผำ สาหร่ายไทยๆ ที่อร่อยเด็ดไม่แพ้สาหร่ายญี่ปุ่น คุณประโยชน์มากมาย
  • หม่ำ ไส้กรอก(ตับ)อีสาน แสนอร่อย รู้จักการถนอมอาหารแบบยัดใส้ไว้กินนานๆ ของคนทั่วโลก
  • เค็มบักนัด (เค็มสับปะรด) : การถนอมอาหารภูมิปัญญาในอดีต เป็นอาหารพื้นเมืองอุบลราชธานีที่ขึ้นชื่อแซบหลาย
  • ส้มปลาปึ่ง หรือ ส้มปลาเทโพ การปรุงอาหารพื้นบ้านแสนอร่อยอีกชนิดหนึ่ง จะทอด นึ่ง ห่อใบตองหมกไฟ ก็แซบเหมือนกัน
  • ลาบหมาน้อย : โอยอย่าสิฟ้าวมาว่า ฅนอีสานกินหมาได๋ มันบ่แม่นเด้อ คันบ่เซื่อกะไปอ่านเบิ่งเลย
  • ฮวก หรือ ลูกอ๊อด ของกบ อาหารแซบๆ ของฅนอีสานที่หากินได้เฉพาะฤดูกาล
  • ปลาลูกครอก อาหารอีสานรสเด็ดหากินยากยิ่งในสมัยนี้ ทั้ง หมก อู๋ แกงใส่หน่อไม้ส้ม ทำส้มปลาน้อย ปลาจ่อม
  • อาหารอีสานแปลกๆ ที่นับวันจะหากินยาก เพราะวิถีชีวิตและสภาพแวดล้อมเปลี่ยนไป

คติความเชื่อของฅนอีสานโบราณ

• วัฒนธรรมเกี่ยวกับการบริโภคชาวอีสาน เพื่อตอบคำถามที่ว่า "ทำไมฅนอีสานจึงนิยมชมชอบบริโภคอาหารสุกๆ ดิบๆ ไม่ว่าจะเป็นลาบ ก้อยเนื้อสัตว์"
• ความเชื่อเรื่องผีในอีสาน กลุ่มคนทุกชาติพันธุ์ในภาคอีสานล้วนมีความเชื่อ และการเคารพนับถือต่อผี มีการเซ่นสรวงบูชาเพื่อให้เกิดผลต่างๆ ตามที่ได้รับการบอกเล่าประสบการณ์มาจากรุ่นบรรพบุรุษ สร้างความสมานสามัคคีให้เกิดในชุมชน
• พิธีกรรมการโจลมะม็วด ความเชื่อของกลุ่มไทยเชื้อสายเขมรในเรื่องของการรักษาโรค ด้วยการทำพิธีร่ายรำของร่างทรง หรือ มะม็วด
• ผีปอบ ผีแม่ม่าย ความเชื่อในความกลัวในจิตวิญญาณ ที่มีมาเนิ่นนานแต่ก็ยังไร้ข้อพิสูจน์ใน พ.ศ. นี้
• เต่า : สัญญะแห่งความอุดมสมบูรณ์ ในวัฒนธรรมข้าวของชาวอีสาน

ระบบการปกครองและฮีตสิบสองคองสิบสี่

• ระบบการปกครองของชาวอีสาน ในสมัยโบราณ การเรียกชื่อตำแหน่งหน้าที่
• ฮีตสิบสอง : จารีตประเพณี 12 เดือน ที่ต้องปฏิบัติเพื่อเสริมสร้างความสามัคคีในชุมชน
• คองสิบสี่ : ครรลอง 14 ประการ ในการปกครองและอยู่ร่วมกันอย่างเป็นสุขของสังคม

รู้จักกับภาคอีสาน | ภูมิปัญญาท้องถิ่น | อัตลักษณ์ท้องถิ่นอีสาน | ขนบธรรมเนียมประเพณี | ฮีตสิบสองคองสิบสี่