นายอุส่าห์ จันทรวิจิตร

นายอุส่าห์ จันทรวิจิตร เกิดเมื่อวันที่ 11 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2476 ที่บ้านจานตะโนน ตำบลหนองบ่อ อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี จบการศึกษา ชั้นประถมศึกษาปีที่ 4 ที่โรงเรียนบ้านจานตะโนน หลังจากสำเร็จการศึกษาได้บวชเรียนจนสอบได้นักธรรมตรี ที่สำนักเรียนวัดบ้านดงบัง และสอบได้ครูวาดเขียนชั้นตรี และชั้นโท หลังจากนั้นได้รับปริญญาศิลปศาสตร์บัณฑิตกิตติมศักดิ์ จากสถาบันราชภัฏอุบลราชธานี

นายอุส่าห์ จันทรวิจิตร เกิดในครอบครัวที่รักงานทางด้านศิลปะ และเป็นผู้ที่มีพรสวรรค์ โดยเกิดในตระกูลช่างอุบล จึงได้รับการถ่ายทอดฝีมือช่างศิลป์จากบิดา ในด้านวาดเขียน ด้านก่อสร้างโบสถ์ วิหาร ศาลาการเปรียญ การแกะสลักลวดลายบานโบสถ์ บานประตู บานหน้าต่าง แท่นพระ เชี่ยวชาญงานปูนปั้น งานลงรักปิดทองด้ายความรอบรู้พิเศษเหล่านี้ โดยมีบิดาเป็นผู้ถ่ายทอดทั้งด้านงานช่างฝีมือ วิธีการออกแบบและก่อสร้างศิลปะ สถาปัตยกรรมทางพุทธศาสนา เมื่อมีทักษะเพียงพอแล้ว ได้เริ่มต้นจากงานก่อสร้างลวดลายโบสถ์ และประตูหน้าต่าง จนไปถึงงานที่มีความซับซ้อนยิ่งขึ้น

นายอุส่าห์ จันทรวิจิตร ได้สร้างสรรค์ผลงานด้านศิลปกรรมเป็นที่ยอมรับอย่างกว้างขวาง

• พ.ศ. 2499 สร้างงานศิลปสถาปัตยกรรม ที่วัดเจียงอีศรีวราราม วัดพยุหมงคลรัตนาราม
• พ.ศ. 2500 สร้างศาลาการเปรียญ หน้าบัน ช่อฟ้า ใบระกา แกะสลักลวดลายปูนปั้นวัดบูรพาราม
• พ.ศ. 2502 ออกแบบตกแต่งลวดลายพระอุโบสถวัดธรรมิการาม และวัดศรีอุบลรัตนาราม
• พ.ศ. 2508 ออกแบบตกแต่งศาลาการเปรียญวัดบ้านปากน้ำ
• พ.ศ. 2509 ออกแบบตกแต่งหอระฆังวัดประสิทธิยาราม
• พ.ศ. 2510 ออกแบบตกแต่งสร้างซุ้มประตูวัดศรีมงคล

กล่าวได้ว่า ผลงานแต่ละชิ้นได้สร้างสรรค์ด้วยความประณีต พิถีพิถัน มีเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่โดดเด่น คือ มีรูปแบบค่อนข้างคม ชัด ลึก เรียวแหลม และมีลีลาอ่อนช้อย สวยงาม

งานที่สร้างชื่อเสียงมากที่สุดคือ การแกะสลักต้นเทียนพรรษา ของ นายอุส่าห์ จันทรวิจิตร ถือเป็นจุดเริ่มต้นที่สำคัญของการแกะสลักต้นเทียนพรรษาของจังหวัดอุบลราชธานี จนได้รับรางวัลที่หนึ่งตั้งแต่ พ.ศ. 2503 - 2543 จนทำให้งานแห่เทียนพรรษาของจังหวัดมีชื่อเสียงโด่งดังไปทั่วประเทศและต่างประเทศ งานประติมากรรมปูนปั้น แกะสลักต้นเทียนจำลองที่เป็นที่รู้จักกันทั่วไป คือ ต้นเทียนใหญ่เฉลิมพระเกียรติ ณ สนามทุ่งศรีเมือง จังหวัดอุบลราชธานี และต้นเทียนหน้าศาลาประชาวาริน เทศบาลวารินชำราม จังหวัดอุบลราชธานี

ด้วยความรอบรู้ความสามารถในการสร้างสรรค์พุทธศิลป์ จึงได้รับรางวัลเกียรติคุณหลายครั้ง อาทิเช่น

• บุคคลดีเด่นด้านวัฒนธรรม ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ สาขาประติมากรรม
• รางวัลนอร์มา จากองค์การยูเนสโก ในปี ค.ศ. 1990
• ครูภูมิปัญญาไทย รุ่นที่ 5 สาขาศิลปกรรม สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ
• รางวัลพระธาตุนาดูนทองคำ ประเภทบุคคลดีเด่นในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ สาขาทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม ประจำปีพุทธศักราช 2552 มหาวิทยาลัยมหาสารคาม
• ศิลปินมรดกอีสาน 2554 สาขาทัศนศิลป์ (ประติมากรรมเทียนพรรษา) ประจำปีพุทธศักราช 2554 จากมหาวิทยาลัยขอนแก่น

ตลอดเวลาการทำงาน นายอุส่าห์ จันทรวิจิตร ได้สร้างสรรค์ผลงานไว้เป็นจำนวนมาก ทั้งประเทศศิลปะและสถาปัตยกรรมไทย เป็นทั้งสถาปนิกที่อาศัยความชำนาญและประสบการณ์ในการออกแบบรากฐานและงานโครงสร้าง มีฝีมือที่โดดเด่นมีลีลาอ่อนช้อยงดงาม กล่าวได้ว่า ผลงานของท่านได้มีคุณูปการต่อชาวอีสานและเป็นมรดกต่ออนุชนรุ่นหลังสืบไป

นายอุส่าห์ จันทรวิจิตร ได้ถึงแก่กรรมเมื่อ เดือนมกราคม พ.ศ. 2554 สิริอายุรวม 77 ปี