กลอนสอย

"สอย" ได้แก่ ตัด หรือ ลิด บางถิ่นว่า สุย หมายถึง พูดเฉียด คือ ใกล้ความจริง เข้าไป การพูดชนิดนี้เป็นการพูดเป็นกลอนเสียดสีสังคม คนที่ได้หรือเสียประโยชน์ เพราะเหตุนี้ก็มี

การสอยเป็นวาทศิลป์ชนิดหนึ่งของคนโบราณ ถ้าหมอลำคู่ไปลำที่ไหนจะต้องมีหมอสอยไปสอย ณ ที่นั่น ลำไม่มีสอยก็เหมือนปรุงอาหารขาดผงชูรส มันม่วนอยู่ดอกถ้าหมอลำลำม่วน แต่มันขาดความชื่นไป การลำที่ถือว่าสมบูรณ์แบบ จะต้องได้ทั้งม่วนทั้งชื่น ความม่วนได้จาก หมอลำ ความชื่นได้จากหมอสอย ม่วนคือ ไพเราะเพราะพริ้ง ชื่นคือ ความสนุกสนานถึงกับฮ้องโห่ โฮแซว เจ้าภาพถ้าได้จ้างหมอลำม่วนไปลำ มักจะจ้างหรือวานหมอสอยไปสอยด้วย

หมอสอยมีทั้งประเภทอาชีพและสมัครเล่น ประเภทอาชีพสอยได้เงินได้ทอง มีชื่อเสียง ลือชาปรากฏเหมือนกับหมอลำ ไปสอยที่ใดมีคนนิยมชมชอบ ส่วนประเภทสมัครเล่น จำคำสอย เขามาได้เล็กๆ น้อยๆ ก็อยากจะแสดงวาทศิลป์ หมอสอยประเภทอาชีพ เขาเรียนมาโดยเฉพาะ คำสอยของเขาล้วนเป็นคำตลกโปกฮา ฟังแล้วเกิดความรื่นเริงบันเทิงใจ ถึงกับฮ้องโห่โฮแซวดังว่า หมอสอยประเภทนี้เขาจะท้าคนฟัง ถ้าสอยกลอนเก่า และหรือคนฟังไม่หัวเราะจะให้ปรับเป็นเงิน ก็มี

ในงานที่มีหมอสอยหลายคน เขาจะเอาหมอสอยมาสอยแข่งกัน กลอนของใครตลก โปกฮาเรียกเสียงหัวเราะได้มากตัดสินให้ชนะ ช่วงที่หมอลำลำจบ กำลังฟ้อนนี่แหละเป็นเวลาที่ หมอสอยจะต้องสอย กลอนสอยโดยมากเป็นคำหยาบแต่เขาไม่ถือ หยาบได้เท่าไร เสียงฮาได้เท่าไร ถือว่าดี คำสอยนั้นมีมาก จะได้นำคำสอยเท่าที่หามาได้เพื่อเป็นตัวอย่างดังนี้

• สอกสอยสอกสอย หีหมอยยามลอบ หีจอบยามไซ หีไปยามตุ้ม หียุ้มเอาโค็ย
• นกขุ้มหรี้สี้นกขุ้มม้า ผู้สาวหลกกล้าหน่อแตดเหลียวหลัง
• นกกาเวาสี้นกกาเวา โค็ยเชียงเซาเสียกปลายแพ้แว้
• เก็บใบตองมาฮองเข้าปลูก พ่อสี้ลูกบ่มีแนวคา
• เตะฟ้าแม่เถ้าเตะฟ้า เตะบ่เถิงแตกกลางพ้าย้า
• เถ้าสิตายบายโค็ยผัวว่าแม่นโบกหมาก ตั้งที่แท้แม่นสากตำหี
• น้ำท่วมเข้าเห็นแต่ใบวี น้ำท่วมหีเห็นแต่หน่อแตด
• กกกระโดนโกนกกโกนฮาก โกนฮูดากเสียเงินเสียคำ
• นกขี้ถี่สี่ต้างห้าต้าง ฮ้างเทื่อเดียวหีเว้อหน้าแว้
• นกเขาเขียวจับเฮียวไม้ไผ่ ผู้สาวขึ้นใหม่มักพ่อลูกอ่อน
   
• เถ้าสิตายบายหีเมียว่าแม่นเจียดังวีก มึงนี่บ้อมาลักกินหมากสีดากู
• เจียดังวีกสีกต่อนปลาแดก ปาละมีตกแตกหัวล้านเหมิกเขิก
• สาวบ้านเพิ่นบ่คือสาวบ้านโต สาวบ้านโตเอาโอฮีดเสื้อ
• ผักอีตู่ใบหู่ใบหด เลี้ยงเฒ่าปู่ไว้ถ้าดมตด
• นกกระโดกสี้นกกระโดก ผู้สาวหัวโปกทาน้ำมันงา
• เซิบเซิบ เกิบมณีเกิบเกิบ หีบ้านอื่นหรือหีบ้านโต เถ้าบ้านเพิ่นบ่คือเถ้าบ้านโต เถ้าบ้านโตเข้าวัดฟังธรรม เถ้าบ้านเพิ้นส้อนแต่แมงหน้างำ เฮ็ดหีดำอยู่อึ้มอึ้ม
• เถ้าสิตายบายหีเมียว่าแม่นพกหม้ำ ตั้งที่แท้แม่นถ้ำเสื่องโค็ย อันนี้กะว่าสอย จั่งว่าเอี้ยงงอยง่า กางอยคอนเอย
• เถ้าสิตายบ่ฮู้จักนอแฮด แตดโตว่าแม่นตับหี อันนี้กะสอย เดิ๊กจักหน่อยสอยอีก สะระหยองย้องย่อง
• เถ้าสิตายบายหมากไข่หำผัวว่าแม่นไข่เป็ด ว่าสิขายหน่วยละท่อใด อันนี้กะสอย เดิ๊กจักหน่อยสอยอีก สีมะแงวแงวแหน่ ตกนาแม่เถ้าจ่อยดังอุ๊บ
• เถ้าสิตายบายโค็ยผัวว่าแม่นจูงแขนหลาน ฮีบมา ฮีบมา แม่สิพาไปเบิ่งหนัง อันนี้กะสอย หีหมอยมีเหากูอยากเกาเบิ่งเด้ ก้วด ก้วด
   
• เถ้าสิตายบายก้นหมาว่าแม่นขาฟืน หาแนวมาอ่อยไฟแหน่เถ้า
• ลูกสาวเดียวบอกไปส้อนฮวก เต้นข้วมบวกหีจีกคุงดาก อันนี่กะสอย
• ลูกสาวเดียวหีเคียวคือแม่ หีแม่หมอยหีลูกพวมป่ง อันนี่กะสอย
• นกขุ้มหรี่สี้นกขุ้มไฟ ผู้สาวจังไฮสี้ด้ามพร้าโต้ สังมาคือแท้นอคือสี้คนแท้น้อ อันนี่กะสอย
• นกเขาเขียวจับเฮียวไม้ติ้ว หียิกคิ้วหน่อแตดเหลียวหลัง อันนี่กะแม่นสอย
• นกขี้ถี่กินบีปลาค่อ โค็ยอีพ่อบ่ท่อโค็ยกู อันนี่กะสอย
• นกขี้ถี่กินบีนกเค้า สี้ผู้เถ้าคือขี่เฮือแซม
• แกงขาหมูใส่ต่อนหมากฟัก กินแล้วมีแฮงคักปานพ่อเถ้าตาย อันนี่กะสอย
• แกงเห็ดผอใส่น้ำเอาะเจ๊าะ ขี้นี่เถาะขี้คร้านไปไกล
• นกแตดแต้ขาเหลืองอ่อยห่อย เสียกโค็ยอ่อยเด็กน้อยเลี้ยงควาย อันนี่กะสอย หำหมอยมีเหา หำพ่อหมอย หำลูกพวมป่ง
   
• นกแตดแต้ขาเดียวชี้ฟ้า ป้าผู้เดียวสี้ซ้ำสาบ้อน่อ อันนี้กะสอย
• เสี่ยวต่อเสี่ยวกินเยี่ยวกะแต โค็ยแปแปแปะหีแม่เสี่ยว
• นกขี้ถี่กินบีนกถัว ผู้สาวมักจัวตกหม้อกะทะ ผู้สาวมักพระตกอเวจี
• ลูกกับแม่หาผัวให้กัน คาท่อใดแฮ่งยันแม่นหยังเจ้าว่า อันนี้เว้าให้คึดอันนี่กะสอย
• แฮ้งคอดำดึงหนังควายเถ้า ผู้เถ้าสี้กันเอาหนังขันออก ดึงสูดึงเด้กน้อยสูดึง อันนี่กะสอย
• ควายบักตู้หม้นอุ่มหมากเล็บแมว ลาวสี้แกวฉีกโฉ่งฉีกเสื้อ
• แกงเห็ดผอใส่น้ำเอาะเจ๊าะ แม่อี่น้อยมาซิ่มเบิ่งเถาะ มาสี้กันเถาะซามลูกเฮานอน
• หัวสิงไคเป็นใบส้อยส้อย สาวส่ำน้อยหีตื้นแต๋แหล ฝนตกลินสี้กันแจ๊ะแจ๊ะ
• เถ้าสิตายตกโพนหมากพริก ลุกขึ้นได้แตดแข็งงิกงิก
• เถ้าสิตายตกโพนหมากพริก ลุกขึ้นได้หูชันซิกริก หลกหญ้าพวดพวด อันนี่กะสอย
   
• เถ้าสิตายบ่เคยนับขาม้อน ค้อนใส่หัวเถ้านี้สาบ้อน่อ
• เถ้าสิตายบายนมเมียว่าแม่นเกิบห้อยฝา สิขายคู่ละท่อใด เถ้านี้กะเถ้าเติบใส่เกิบเหยียบขี้
• เถ้าสิตายบายนมเมียว่าแม่นถงกาแฟ เอาโอเลี้ยงมาให้ถ้วย แม่อีหนูจ๋า
• เถ้าสิตายบายโค็ยผัว ว่าแม่นแขนศอกสุด ว่าพี่พี่ถอยไปหน่อย หนูจะนอน
• เถ้าสิตายบายโค็ยผัวว่าแม่นสิ่วเสียบทอง มาซ่อยข้อยดึงออกแหน่ อันนี้กะสอย
• ลูกสาวเพิ่นบ่คือลูกสาวโต ลูกสาวเพิ่นคือผู้งามพาโล หรือเพิ่นจ่มนโมบ้อยามเพิ่นเด้า อันนี่กะสอย
• ลูกชายเพิ่นบ่คือลูกชายโต ลูกชายเพิ่นฟังถ้อยฟังควม หรือแม่นเพิ่นสำรวมบ้อเหอยามเด้า อันนี้กะสอย
• สอยลิดสอยแลด สอยหน่อแตดมาเฮ็ดหนังหำ สอยเอาแก้มหมอลำมาดมสาบ้อน่อ ขอโทษเด้ออันนี่กะสอย จั่งแม่นแก้มเปิ่นเวิ่นชู้เพิ่นบ่ไลเอย
• ผักกะโดนกินกับปลากะเดิด เปิดวิ่นขึ้นเห็นแข้วฝรั่ง อันนี่กะสอย
• ผักกะโดนกินกับลาบปลาส้อย สาวส่ำน้อยอยากได้ผัวครู เพิ่นอยากได้สบู่มาถูอันนั้น อันนี่กะว่าสอย
   
• เถ้าบ้านเพิ่นบ่คือเถ้าบ้านโต เถ้าบ้านโตจ่มเช้าจ่มแลง หรือแม่นเพิ่นอยากแทงบ้อหือกับแม่เถ้า อันนี่กะว่าสอย
• ควายเขาเลบ่คือควายเขาตู้ เมียเพิ่นฮู้กะบ่ท่อเมียโต
• นกแตดแต้ขาเหลืองแอะแมะ ผู้สาวแทะก้นอยากได้แพรเพาะ
• นกแตดแต้แตดแต่ตะหวิด กินของผิดหีติดกระดูก กินของถูกหีต่งคืนมา อันนี้กะสอย
• นกเขาตู้สี้นกเขาตู้ ผัวเพิ่นฮู้กะบ่ท่อผัวโต อันนี้กะสอย
• นกเขาเจียวจับเฮียวไม้บาก สี้ฮูดากจั่งแม่นคับดี สี้ฮูหีปานแล่นลงท่ง อันนี้กะสอย
• ส้อนกุ้งแม่เถ้าส้อนกุ้ง ส้อนบ่เป็นท้องไค่อุ้งปุ้ง
• นกเขาเจียวจับเฮียวไม้ติ้ว มือหนึ่งปั่นอิ้ว มือหนึ่งบายโค็ย
• ผักกะเดากินกับลาบนกขอด สี้ตาบอดสนัดเบิ่งหี
• นกแคบแคบินข้วมหลังเล้า ผู้เถ้าสี้กันหัวฟัดหัวเฟือน
   
• สาวส่ำน้อยอยากได้ผัวครู แล่นนำฮอยเกิบ แล่นไปไกลเติบเห็นเกิบภารโรง โอ้ยจั่งแม่นสมน้ำหน้ามัน
• ซุบหน่อไม้กินกับผักอีฮีน ผู้สาวส่ำน้อยหีแดงพีนลีน
• ส้มผักเสี้ยนสังเวียนสังแวะ ใต้ท้องน้อยเป็นฮอยขวานแซะ
• ลูกสาวเดียวอยากได้ผัวครู อยากได้สบูมาถูเสื้ออิ้ง ให้น้องโตหนึ่ง ให้เอื้อยโตหนึ่ง อันนี่กะสอย
• นกเค้าฮ้องสังมาว่าหวังหวัง ผู้ญิงแก้งขี้สังมาแก้งทางหลัง แก้งทางหน้ามันคาอิหยัง คาหน่อแตด
• ผักอิเลิดเกิดใต้หอแจก น้ำปลาแดกฮาดคอหน่อแตด
• หมากขามป้อมเป็นหน่วยมนมน ฮูหีคนคือดังม้าน้อย
• สอยสอย น้ำถ้วมหมอย หำฟูอ่องล่อง
• หมากขามโค้งหมากขามข้อถี่ โตเป็นพี่หีใหญ่กว่าน้อง ตั้งที่แท้ฮูนั้นท่อกัน
• หมากขามโค้งหมากขามสะเล็งเค็ง โค็ยโตเองสี้แล้วเมี้ยนไว้
   
• หมากขามโค้งหมากขามข้อจั้น หน่อแตดดั้นหัวโค็ยฮากแอ๊ะ
• เซิบเซิบ หมาคาบเกิบเข้าป่าหมากนัด แม่เถ้าแล่นลัดลูกเขยแล่นซ้วน ถามกันเห็นบ่ แม้เว้าต่อว่ามันบ่เห็น
• นกคอก้ากสี้นกคอก้าก นกหกโตเจ็ดโตกุมสี้นกโตเดียว ฮ้องอยู่ก้ากก้าก
• นกขี้ถี่บินมาวอยวอย นกเก็ดหอยบินมาวาบวาบ บินมาคาบหัวล้านฟังลำ
• นกขี้ถี่สี่ต้างห้าต้าง ฮ้างเถื่อเดียวแตดมุ่นอุ้ยปุ้ย
• นกขี้ถี่กินบีนกกด ผู้สาวนอนตดซิ่นหมี่ขาดค้วก
• สาวส่ำน้อยกองก้นขึ้นภู ลมพัดฮูเสียงดังตึ้งตื่อ ตึงตือ
• ผักกะโดนกินกับชิ้นโค้น ย่าเสื่องไว้ลูกใภ้ลักฮาก
• นกขุ้มหรี้สี้นกขุ้มหรี้ นกขุ้มหรี้สี้นกขุ้มไฟ เมียอยู่ไฟสี้แม่เถ้าถ้า
• เถ้าสิตายบ่ฮู้จักผู้ใหญ่บ้าน บาดเขาเฮ็ดเพิ่นย้านเพิ่นตาย เหลือกตาอยู่ม้านม้าน
   
• เป็ดสี้เป้ดอยู่ใต้ฮ่มไผ่ ไก่สี้ไก่อยู่ใต้ฮ่มทัน บาดเทื่อถึกฮูคัน ผัดสั่นขนอยู่ฟืดฟืด
• น้ำถ้วมเข้าเห็นแต่ใบวี น้ำถ้วมหีหน่อแตดโสตาย
• เถ้าบ้านเพิ่นบ่คือเถ้าบ้านโต เถ้าบ้านโตบายโค็ยผัวว่าแม่นโบกหมาก ตั้งที่แท้แม่นสากยัดฮูโต
• เถ้าบ้านโตบ่คือเถ้าบ้านอื่น เถ้าบ้านอื่นตื่นเดิ๊กลุกเช้า ไหว้พระสวดมนต์ เถ้าบ้านโตลุกขึ้นมาวนตายแต่จ่ม
• นกขี้ถี่ไปสับกินปู ใผอยากได้ผัวครูนุ่งซิ่นสะเกิ๊ต
• นกขี้ถี่ไปสับกินปู ใผอยากสอบไล่ได้ให้ไปนอนนำครู
• ผักกระโดนโกนกกโกนฮาก โกนดากเจ้าโกนเงินโกนคำ โกนหำข้อยโกนทุกข์โกนยาก
• อี่เซกเลกอี่น้ำขอดแอ่ง พ่อแก่ไปกินมีแต่แมงง้องแง้ง ง่องแง้งง่องแง้งง่องแง้ง
• นกแกนแกจับไม้แก่แด่ หมอลำผู้ชายลำบ่แพ้ให้หมอลำผู้ญิงสี้แด่
• แกงเห็ดผอใส่น้ำเอ๊าะเจ๊าะ เอาพี่อ้ายนี่เถาะ ขี้คร้านหาผัว
   
• ผักกะโดนกินกับลาบนกกด ผู้สาวนอนตดหมอยหีเพิงวาบ
• นกขุ้มหรี้สี้นกขุ้มอืด ผู้สาวอืดสืดตดเหม็นสามชั่วงัวฮ้อง
• ผักกะโดนกินกับลาบปลาส้อย สี้หีน้อยปานขี่เฮือแซม สี่หีแหลมปานตกนรก สี้หีฮกปานขึ้นสวรรค์ บ่จักจูบจักคันปานหัวสิแตก
• ผักกะเดากินกับลาบกุ้ง คนท้องปุ้งหีง้ำ คนท้องบ้ำหีโนน หน้าผากโนนหีใหญ่ หน้าผากใหญ่หีตูน หน้าผากนูนหีสวด หน้าผากลาดหีแป หน้าผากแปหีจ่อย หน้าผากจ่อยหีจี คันอยากตีให้เลือกเอาหน้าผากใหญ่ เบิ่งอันนั้นมันไค่ส่ำหมูน้อยนอนเฮียงกัน
• เทิงหลายเพิ่นว่า โมมโตบ่ว่า โตว่าโบมสว่ายบักเสียก เทิงหลายเพิ่นว่าแอบแอขาโตบ่ว่า โตว่าคาใส่บักเสียก เทิงหลายเพิ่นว่าฮิมโตบ่ว่า โตว่าคีมคีบบักเสียก เทิงหลายเพิ่นว่าหมอยโตบ่ว่า โตว่าฟอยปัดบักเสียก เทิ่งหลายเพิ่นว่าหน่อแตดโดตบ่ว่า โตว่าหลักแพดบักเสียก เทิงหลายเพิ่นว่าหีโตบ่ว่า โตว่าบ่อนลี้บักเสียก เบิ่งมันกลิ้งมันเกลือกหลุบบุ้งหลุบพู เบิ่งบักเสียกมันถูเด้างึกเด้างาก

• นกขุ้มหรี้สี้นกขุ้มไฟ ผู้สาวจังไฮสี้ด้ามพร้าโต้ อันนี่กะสอย หีหมอยมีเหา
• หมากขามโค้งหมากขามข้อยาน สี้แม่มานปานอุ้มไหเหล้า
• ตร๊ดโตร๊ นกขี้ถี่สี่ต้างห้าต้าง หมอยแม่ฮ้างปานเชือกล่ามม้า ม้าแล่นหนีหมอยหียืดย้าว
• แมงวันเขียวโตท่อหัวช้าง บินมาตอดหีแม่ฮ้างปานเป่าแตรวง แต่และแลต แต๊ดแต่
• เถ้าสิตายบายโค็ยผัวว่าแม่นหัวหลาน หยับมาแน่หล้าแม่หนาว
• นกเค้าฮ้องงอยง่าขามหวาน เขาเล่นมานผัดว่ากรรมแต่ก่อน ตั้งที่แท้เทิงแหย่เทิงคัน มาอีกเด้อมื้ออื่น
• นกเขาตู้เอยนกเขาตู้ เอ็นตู้ตู้แทงเข้าฮูหนัง แทงดู๋ดู๋เกิดเป็นเด็กน้อย อัวอัว ตั้วแอ ๆ ๆ ๆ
• แกงปลาไหลใส่ผักอิตู่ ปู่สี้ย่าหลานให้แซวแซว เทิงให้เทิงว่าอย่าฆ่าย่า เซาเซ้าเซาเซา
• นกแตดแต้ขาเหลืองอ่อยห่อย เสียกโค็ยอ่อยเด้กน้อยเลี้ยงควาย เขาว่าแม่นกล้วยเลยแล่นมาเอา เซาสูเซาหัวโค็ยกูดอก บ๊ะ บ๊ะ บ๊ะ
• ผักตำนินหนึ่งใส่ปลาปาก ออกลูกยากหลาบแล้วหลาบแล้ว ยอมยอมโดยโดย ขึ้นชื่อว่าโค็ยกูบ่อเอามันอีก บาดเขาสีกยับมายับมา หยับมาหยังชังมันกะด้อ กะยังว่าข้อยอยากตายอีก เอ้อเหอเห่ยอยากหัวเด นอ
   
• ผักอีเลิดเกิดใต้ปลายชาน บายนมยานกำกกมันฮูด ไค่อูดลูดปานถงเลือดย้อมแห
• นกกะปุกสิ้นกกะปุก คนในคุกสี้กันคาโซ่
• นกแตดแต้กุมสี้นกเขียน ครูโรงเรียนสี้แหน่สอนแหน่
• เถ้าสิตายบ่ายหน่อแตดโตว่าแม่นตับกบ บายเก้าหลบสิบหลบจั่งว่าแตดโต
• ใบตองกุงไปฮองเข้าปลูก พ่อสี้ลูกบ้านข้อยกะมี
• นกขี้ถี่สี่ต้างห้าต้าง ฮ้างเทื่อเดียวได้หามสามหาบ
• เถ้าสี้กันไปคันแขนศอก น้ำแบ้นบ่ออกไปบ๋าปู่ตา ไหลมาจ้อกจ้อก
   
  
  ขอขอบพระคุณ คุณศรีจันทร์ ฉวีวงษ์      
  บ้านโพนทอง ต.บ้านไทย อ.เขื่องใน จ.อุบลราชธานี     
   

ลำกลอนสอย โดย หมอลำสมร วริยันต์ - เพลินพิศ กองคำ สอยโดย ภิรมย์ แสงชาติ และยายแสบ