ลำยาว เฮือน ๓ น้ำ ๔ (ศรีธน-มโนราห์)

 โดย หมอลำทองคำ เพ็งดี - ฉวีวรรณ ดำเนิน - บานเย็น รากแก่น
(คณะหมอลำรังสิมันต์)

ตอนที่ 1 ลำศรีธนมโนราห์

โดย หมอลำทองคำ เพ็งดี - ฉวีวรรณ ดำเนิน

ทองคำ เพ็งดี : (เกริ่น ลำทำนองอุบลฯ) โอย เออ... โอย อือ ฮื้อ... โอย.. นอ ...

              อันนี้ นับได้แต่นางนาถ มโนราห์มาเป็นเมีย อยู่เซยซมซ้อน ปากกะสุขกะสมสร้าง ครองนครตุ้มไพร่จริงแหล่ว พ่อกับแม่ยกให้มโนน้องเป็นคู่ครอง ส่วนนาถน้อง นางนาถ มโนราห์พี่สิเติมคำสอนบ่อนอนงค์นางน้อง ให้จำเด้อ... อือม์... โอ้ย นวลน้องมโนทองเมียมิ่ง นางเอย ขอให้จำจื่อไว้คำข้อพี่สิสอน ธรรมดาเป็นญิงฮู้ เฮือน ๓ น้ำ ๔ เด้อคำ ทั้งสิริ ๘ ข้อ พระธรรมเจ้าเพิ่นกล่าวมา เฮือน ๓ นั้น คือเฮือนหยังเจ้ารู้บ่ น้ำ ๔ นั้นนี้คือน้ำ กะสิ่งใด๋

              เฮือน ๓ นั้น กะคือ หนึ่งเฮือนนอน สองเฮือนครัวจื่อจำเด้อน้อง สามเฮือนผมของหล้ามโนราห์นางนาถ ที่ค่อยสระค่อยล้างทาผูกให้กลิ่นหอม

              น้ำ ๔ นั้น กะคือ หนึ่งน้ำกิน สองน้ำใช้ สามน้ำปูน สี่น้ำใจของหล้ามโนราห์ผุดผ่อง ยามเมื่อมีพี่น้องก็มาเยี่ยมแหว่ยาม อย่าไปตึงตังเต้นกลางคืนให้ค่อยย่าง ให้ค่อยถกค่อยทื้นขาก้าวให้ค่อยเดิน หลัวและฟืนอย่าสิเอาฮองนั่งพี่เด้อ เชื้อนั่งต่ำนางอย่าได้นั่งสูง เชื้อลุงตายเจ้ายำปานแก้ว ยามศรีธนบอกแล้วพระนางน้องให้จื่อจำ คำเอย...

              อันนี้เป็นคำเฒ่าโบราณกาลท่านสอนสั่ง แม่นว่าเป็นหยังยังให้จำจื่อไว้คำข้อล่ะพี่สอน อย่าแสนงอน อย่าสิเป็นหญิงลี้พาทีพูดได้ง่าย เด้อนาง การสิไปสิมาการสิโยกย่างย้ายพระนางน้องให้เบิ่งเขา อันนี้ศรีแจ่มเจ้านางนาถมโนราห์ฟังคำผัวจื่อจำเอาไว้ ยามกินเข้าผัวแพงกินก่อน ได้สามคำนางจิ่งซ้อนคำเข้าป่อนลง ยามนอนนั้นให้ผัวแพงนอนก่อน เด้อคำ ตื่นเดิกและลุกเซ้าหุงเข้าและแต่งพา คันแม่นตาดีถ้วนสมควรพอแล้วสูบ สรุปลงย่อๆ มโนน้องให้จื่อจำ เด้อคำ อือม์.. โอย เด้อ

ทองคำ เพ็งดี (พูด) : จำเอาเด้อนางหล้ามโนราห์เมียมิ่งพี่เอย ขอให้จำจื่อไว้คำข้อที่พี่สอน อย่าแสนงอนอย่าสิเป็นญิงดื้อพาทีพูดได้ง่าย การไปมาให้น้องมโนหล้าให้จื่อเอานี่เด้อ นางเด้อ

ศรีธนสอนเมีย

ฉวีวรรณ ดำเนิน :

               ส่วนว่าน้อยหล้าอ่อนมโนราห์ อ้ายศรีธนมาสอนสู่อันกะจำได้ เป็นเมียอ้ายศรีธนภูวนาถจื่อสืบสร้างเป็งจาลกว้างล่ะต่อไป อ้ายบอกไว้หล้าอ่อนบ่มีลืม คำที่ผัวมาสอนจื่อใส่ใจนางได้ อ้ายบอกนงค์นางไท้เป็นหญิงฮู้เฮือน ๓ น้ำ ๔ ทั้งสิริ ๘ ข้อ พระธรรมเจ้าแม่นสั่งสอน ส่วนว่าน้อยหล้าอ่อนบ่ลืมหลง ความตกลงผัวกะมาแพงฮักกะดั่งตาสองก้ำ อันนี้นางนงค์หล้ามโนราห์กะฮักพี่ พี่เอย น้องฮักอ้ายอ้ายฮักน้อง เสมอก้ามเจ้าเกิ่งกัน อันนี้ละเพิ่นจั่งว่า คาดแต่แถนแนนแต่ฟ้าเกาะกันมาน้องละแหน่ง คาดแต่แถนแนนแต่ฟ้าผลาน้าวเข้าใส่กัน

               แม่นสิตกอยู่คนห้อง คันหัวอกคูของกะยังได้เข้าฮ่วม คาดแต่แถนแนนแต่ฟ้าผลาน้าวเจ้าส่อยซู เพิ่นยังว่าเก้าแม่น้ำ สิบแม่น้ำกะยังหย่อให้เป็นแผ่นดินเดียว หนทางไกลสิบคืน ซาวคืนกะหย่อเป็นคราวมื้อ อันนี้คือความเว้าอ้ายศรีทนอ้ายมาว่า ส่วนว่าน้องมโนราห์ พระนางฮักเพราะอ้ายเสมอด้ามเจ้าเกิ่งตา คันนำผัวว่านั่นฮักพ่อแม่เสมอกันพี่เอย ความสาบานสัญญาฮักกะดั่งตาสองก้ำ อันนี้เป็นความเว้าศรีธนอ้ายสอนสั่ง ความหยังๆ น้องกะจำจื่อไว้ไปหน้ากะบ่ลืม นับแต่มื้อนี่นั่นหล้าอ่อนมโนราห์ กะต้องคองเป็งจาลอยู่กะเสริมแสนสร้าง เป็นเมียอ้ายศรีธนภูวนาถเป็นเมียพระพี่เจ้า โอ้ว์... จะครองบ้าน นั่งนคร.. นั่งนคร.. อือม์.. โอย น้อ

ทองคำ เพ็งดี :

              อันนี้เป็นคำสอนอ้ายศรีธนได้บอกหง่อน อัมพรเอยทุกกี่ข้อคำเว้าแต่กล่าวมา คันให้นุชนาถน้องจดจื่อกะจำเอาแล้วแต่สายแนนซัดสิจ้องจูงไปเมืองฟ้า นางว่าสายแนนข้องบุพเพสันเพิ่นตกแต่ง นางเอย คันสายมิ่งเฮามันแขน สายแนนดึงจ่องน้าวได้เป็นซู้ละคู่ครอง คันแข่งช้างแข่งม้าได้เพิ่นแข่งกันไหว วาสนาของคนแข่งกันบ่มีได้ ขอให้สายใจน้องมโนทองจงจำจื่อเอาเด้อ ปฏิบัติถูกข้อคำพระเจ้า... เพิ่นสั่งสอน.. อือม์ เอย.. นี่นา...

ตอนที่ 2 ลำศรีธนมโนราห์ ตอน ศรีธนสอนเมีย

โดย ทองคำ เพ็งดี - บานเย็น รากแก่น

ทองคำ เพ็งดี (เกริ่น) : โอย... โอย.... โอย.. เอ... น้อ

               อันนี้หมายความว่า พ่อของนางตกลงหมั้นสัญญากันแน่ๆ บ่มีแปรปั่นปี้นหลายข้อบ่แง่งอน บ่อนนี้นั้นนางนาถ มโนราห์ กะต้องเป็นเมียบาบ่าวศรีธนไท้ แล้วแต่สายแนนข้องจำจองผูกจ่องกันเด้อ สายแนนนำห่อกุ้มสายแนนหุ้มนี่ห่อตาม แม่นสีฟ้าฟ้าพื้นแผ่นเขาเขียวก็ดีถ้อน คืออยู่หอเฮือนเดียวสิฮ่วมกันในมุ้ง อันนี้นงค์นางน้องมโนราห์เมียมิ่งสายแนนนำจ่องน้าวสิดึงขึ้นเข้าใส่กัน คันกกมิ่งคาดแต่แถนกันน้อ คำน้อ คันสายแนนคาดแต่ฟ้าเกาะกันมาแต่ปางก่อน คันแม่นคาดแต่แถนแนนได้เป็นคู่ปั้นสันซี้นละส่วนเดียว ส่วนว่าน้องคิ้วก่องมโนราห์นางเป็นเมียกะจื่อจำคำไว้ วินัยบุญเห็นข้อความจริงตั้งต่อ จำเอาเด้อนางพี่สิไขกล่าวข้อความแจ้งสู่พระนาง

               ธรรมดาเพิ่นว่าเป็นญิงนี้ เฮือน ๓ น้ำ ๔ เด้อคำ ทั้งสิริ ๘ ข้อพระธรรมเจ้าเพิ่นกล่าวมา เฮือน ๓ นั้น คือเฮือนหยังเจ้ารู้บ่ น้ำ ๔ นั้นนี้คือน้ำ กะสิ่งใด๋

               เฮือน ๓ นั้น กะคือหนึ่งเฮือนนอน สองเฮือนครัวจื่อจำเด้อน้อง สามเฮือนผมของหล้ามโนราห์นางนาถ ที่ค่อยสระค่อยล้างทาผูกให้กลิ่นหอม

               น้ำ ๔ นั้น กะคือหนึ่งน้ำกิน สองน้ำใช้ สามน้ำปูน สี่น้ำใจของหล้ามโนราห์ผุดผ่อง ยามเมื่อมีพี่น้องก็มาเยี่ยมแหว่ยาม อย่าไปตึงตังเต้นกลางคืนให้ค่อยย่าง ให้ค่อยถกค่อยทึ้นขาก้าวให้ค่อยเดิน หลัวและฟืนอย่าสิเอาฮองนั่งพี่เด้อ เชื้อนั่งต่ำนางอย่าได้นั่งสูง เชื้อลุงตายเจ้ายำปานแก้ว ยามศรีธนบอกแล้วมโนแก้วให้จื่อจำ เลยประคองนางน้องมโนทอง... มโนทอง .. กะมาผ่าง.. มือชะโลมคีงนาง... หยับมานั่งใกล้ๆ เคียงข้างบ่าวพี่ชาย.... จำเอาเด้อนวลน้องมโนทองคงจำจื่อ ปฏิบัติ ๔ ข้อจำไว้ อย่าสิหลงนงนาง.. เอย

มโนราห์ บูชาผัว

บานเย็น รากแก่น :

                อันนี้ การเป็นผัวเมียนี่นางยินดีทุกสิ่งอย่าง นางบ่ได้ประมาทม้างคุณแก้วที่สั่งสอน นางบ่งอน นางบ่ดื้อ คือคำจำโอวาท ปฏิบัติสืบข้อนำอ้ายคู่สู่แนว ถือว่าเป็นดวงแก้วคือ เฮือน ๓ น้ำ ๔ ทั้งหิริ ๘ ข้อ นางจำไว้ใส่ใจ คำที่ผัวสั่งนั้นกะสาธุยอมือ นางนั้นพอปานจัว ผัวนั้นพอปานพระได้พร่ำเพียรแลงเซ้า นางสิเป็นพาเข้าพอพระนางตกแต่ง ถึงยามแลงน้องสิเก็บดอกไม้บูชาอ้ายบ่ห่างไกล น้องสิอยู่ใกล้ๆ บ่ไกลห่างผู้เป็นผัว ถือฮักตัวเป็นแนมบ่ลื่นคองคำอ้าย หมายชีวังประสงค์ด้วยใจตรองตั้งต่อ สิฮักพ่อคือดั่งดวงพระเนตรน้องสองข้างนั่นบ่วาง อ้ายว่าซ้างน้องนั่นกะว่าซ้างบ่ปิ้นไป๋ไปเป็น ดอกพี่เอย อ้ายว่าตานางกะบุญเสมอเหมือนบ่เปลี่ยนไปเป็นแฮ้ง จั่งว่าแลงหรือเซ้า มโนราห์.. ก็โตแป่ง ผัวแพงเฮยน้องสิยอ เทอดไว้.. บูชาอ้าย.. อยู่สู่วัน.. อยู่สู่วัน.. อือม์.. เอย.. เอย น้อ..

ทองคำ เพ็งดี :

                อันนี้ทุกสิ่งซั้นน้องอ่อนมโนราห์กะเลยจำคำครวญบ่าวบาเอาไว้ ทั้งวินัยเห็นแจ้งแปงปุนเสมอแว่น ฟังแปนๆ คือแผ่นแป้นประสงค์เอ้คู่สู่ยาม ยามน้องเว้าพี่กะเล่าฟังคำ บ่อนใด๋เป็นคำสอนบ่อนศรีธนท้าว ละฝูงคนเฒ่าตุลาการพ่อแม่เพิ่นคงจำจื่อได้ใจข้อละต่อไป จำเอาเด้อนางกะจำจื่อไว้ข้อใหญ่เป็นคำสอน เป็นบทกลอนของศรีธนบอกอนงค์นางน้อง อันนี้ แล้วเป็นบุญของแก้วสายแนนนาแก่น คันแม่นคาดสิได้สิหนีเว้นกะบ่ไกล คันว่าบุญกันได้หอฮ่วมเฮียงหมอนกันนัด แม่นสินอนในหนามกะคอยนอนดอมได้ คันแม่นบุญบ่ให้ยอยใยกะบ่หย่อน คำเอย กะต้องอุ้มหง่อนไห้สิลาน้องกะต่าวเมือ อันนี้ สายแนนเกื้อพันธนังผูกจ่อง มันนั่นคาดแต่แถนแนนแต่ฟ้าสิดึงขึ้นนี่หวื่อซม อันนี้เป็นจุ้นๆ คุณมิ่งสายแนน เป็นเพราะแถนความสุขสิแบ่งปุนแปงปั้น วรรณไกลน้องมโนทองกะต้องเป็นของพี่ แม้นนางหนีจากอ้ายจนพี่กะแล่นตาม เอาแต่สายแนนข้องพันธนังผูกจ่องน้องและอ้าย เสมอด้าม.. เจ้าพร่ำกัน เด้อนาง... นี่เอย