สู่ขวัญแม่อยู่กรรม

แม่อยู่กรรม หมายถึง สตรีหลังคลอดบุตรใหม่ๆ จะต้องดำเนินกรรมวิธีเพื่อให้มดลูก เข้าอู่เร็ว โดยการอยู่ไฟ (นอนบนแคร่ไม้ไผ่ ที่เบื้องล่างจะมีเตาไฟให้ความร้อนอยู่ตลอดเวลา) ต้อง ดื่มน้ำร้อนซึ่งมีความเชื่อว่า จะทำให้มีน้ำนมมากสำหรับลูกน้อย ห้ามกินของแสลงต่างๆ (จะทำให้ ผิดกระบูน) ซึ่งคนอีสานเรียกว่า คะลำ การปฏิบัติเหล่านี้มีความยากลำบาก จึงเรียกว่า "อยู่กรรม" นั่นเอง เมื่อออกไฟแล้วญาติพี่น้องมาสู่ขวัญให้ เพื่อแสดงความยินดีที่พ้นจากความทุกข์ยาก และแสดงความยินดีต่อลูกที่เกิดใหม่ เหตุทั้ง 2 อย่างนี้ดลบันดาลให้แม่ออกกรรมดีอกดีใจ หายทุกข์หายโศก เห็นว่าโลกที่เราอยู่นี้เป็นโลกที่น่าอยู่น่าอาศัย เพราะญาติพี่น้องมาแสดงออกซึ่งความอาลัยใยดี ไม่มีใครแล้งน้ำใจ

ศรี ศรี มื้อนี้แม่นมื้อดี มื้อราคีหมดหายจาก หมดความยากแนวคะลำ หมดฮอยกรรม นำไล่ ออกไฟใหม่เซามีแฮง ศรีจอมแพงทนลำบาก แสนทุกข์ยากนอนผิงไฟ ทรมานหัวใจอุกอั่งเอ้า คึดนำเจ้าลูกของตน นางสู้ทนกินน้ำฮ้อน นอนอยู่บ่อนแม่สะแนน แม่เอาแขนพาดคิงผ่าง แม่บ่ห่าง พอวา ควันเข้าตาและเข้าปาก แสนทุกยากข์ทรมาน แสนสงสารลูกอ่อน นอนอยู่บ่อนเสียงออแอ เสียงงอแงดิ้นกะแด่ว ลูกฮ้องแอ่วหิวนม สองมือโซมโจมเอาลูก ใจแม่ผูกเกิดสงสาร จั่งได้ทรมาน ขางไฟปิ้งจี่ นั่งอยู่ที่ไฟลน แม่อดทนกินน้ำฮ้อน ย้านลูกอ่อนหิวนม แม่บรรทมบ่พองีบ แม่ก็รีบตื่น จู๋ไฟ เสียงหายใจบ่ฮอดท้อง นอนล่องหง่องบ่ไปมา ถึงเวลาอาบน้ำฮ้อน บ่เดือดร้อน ใจสับสนฮีห่อน ฮีห่อน เบิ่งลูกอ่อนนอนในเปล เดินโซเซแม่หวิ่ง คึดนำแก้มปิ่งสิ่งบุตรตน สาละวนเป็นห่วง นอนบ่ ข่วงไปมา เหยียดสองขาอยู่ส้วยล้วย ส้อยล้อย

หย่างอ่อมอ้อยเวียนหัว ทางผู้ผัวหาฟืนหาตอก บ่หยับออกขางไฟ เบิ่งบ่อนใด๋หนังพอง เป็นบ่อน แม่ลูกอ่อนนอนสะแนน แม่หวงแหนเป็นห่วง ลูกนอนข่วงอยู่ไปมา แพงขวัญตาเหลือ หลาก ฮ้อนบ่ปากไฟลน แม่อดทนจนจ่อย ทุกข์บ่น้อยเหลือหลาย เกือบว่าตายแม่ฮ้อน แม่ลูกอ่อน ทรมาน แสนสงสารอยู่กรรมนำจี่ อยู่กับที่ปานตาย สินอนหงายกะบ่ได้ โบราณให้นอนตะแคง พลิก โตแฮงกะเจ็บปวด เจ็บไปรวดกายา ทั้งหูตาบ่สว่าง แม่นอนผ่างสิบสามคืน จนหมดฟืนหลายแหล่ง ปวดนำแข่งนำขา ทั้งหูตาและปาก แสนลำบากกินนอน บ่มีหมอนหมูนใส่ เจ็บฮอดไหล่หลังแอว

ว่ามาเยอขวัญเอย ขวัญเจ้าตกใจเต้นเห็นไฟมาผ่าง ขวัญเจ้าย่างอยู่ท่งกว้างให้มาเข้า สู่เฮือน ว่ามาเยอขวัญเอย ขวัญเจ้าหนีไปเล่นวารีสรงอาบ ลงแม่น้ำกะมาถ่อนอย่าสินาน ว่ามาเยอ ขวัญเอย ขวัญเจ้าไปอยู่ไฮ่กะให้มา ขวัญเจ้าไปอยู่นากะให้ต่าว ว่ามาเยอขวัญเอย ขวัญเจ้าไปหา ซื้อแพรลายๆ ทั้งสิ่นหมี่ อย่ารีรออยู่พุ้นมาตุ้มอ่อนเสนห์ ว่ามาเยอขวัญเอย ลูกอ่อนน้อยนอนอู่ สายไหม ขวัญใจนางแอ่วนมกินจู้ ว่ามาเยอขวัญเอย ลูกเจ้าไห้สักกะลันฮ้องหาแม่ เจ้าอย่าแวว่าง เว้นเพลตึ้งให้ต่าวมา ว่ามาเยอขวัญเอย ผัวเจ้าคองคอยถ้าเมียสิมาหาลูก เสียงนกฮูกกูกอยู่พุ้นให้ นางฟ้าวต่าวมา ว่ามาเยอขวัญเอย ไผสิเอานมป้อนอรชรลูกอ่อน ๆ ลูกนางนอนแอ่วจู้ดูหน้าแห่ง อี่ดู

ว่ามาเยอขวัญเอย ขวัญเจ้าไปทางพุ้นภูซูนไซง่อน บ่อนสงครามผ่าม้างนางน้อยให้ต่าว มา ว่ามาเยอขวัญเอย ขวัญเจ้าไปทางพุ้นพนมเปญเสียมราฐ ชมปราสาทหมื่นห้องให้นางน้อง ต่าวมา ว่ามาเยอขวัญเอย ขวัญเจ้าไปทางพุ้นหงสามะละแหม่ง ไปเมืองแสงเมืองกำแพงอย่าอยู่ ค้างนางหล้าให้ต่าวคืน ว่ามาเยอขวัญเอย ขวัญเจ้าไปทางใต้แดนไกลทะเลล่วง ทะเลหลวงอ่าว พุ้นลงน้ำล่องเฮือ ขวัญนางนุชนาถเนื้อให้กลับต่าวคืนมา ว่ามาเยอขวัญเอย ขวัญเจ้าไปหาค้า ป๋า เฮือนชานลูกอ่อน ๆ เถิงยามนอนนางอย่าป๋าลูกไว้เสียงให้แอ่วนม ว่ามาเยอขวัญเอย ขวัญเจ้าไป บู๋ด้าว ดงดอนทางกะเหรี่ยง ขวัญเจ้าเฮียงหมู่แม้วแกวพุ้นให้ต่าวมา ขวัญเจ้าป๋าเฮือนไว้ไปเชียงตึง จีนตาด ขวัญเจ้าไปวาดแต่งแต้มนำแม้วหมู่กะเซอ

ว่ามาเยอขวัญเอย ขวัญเจ้าไปทางก้ำหนองกระแสร์แสนหย่าน ขวัญเจ้าไปอยู่บ้านนำ เชื้อเผ่าวงศ์ ขวัญเจ้าไปปนหมู่ม้งกะให้ต่าวคืนสา ว่ามาเยอขวัญเอย ขวัญเจ้าไปนอนค้างภูผา แสนหย่าน บ่อนสถานแห่งฮ้องภูฆ้องต่อแกว บ่อนต่อแม้วทางท่งไหหิน ทางดินแดนบ่อนเสือสิงห์ ช้าง ว่ามาเยอขวัญเอย อย่าไปทางไกลดั้นหิมะวันป่าไม้ใหญ่ นางอย่าไปเลาะค้างทางพุ้นบ่อนเซา นางอย่าเข้าเขตใหญ่วงกต ทางมันคดบ่อนมัทรีหลงด้าว บ่อนสาวนางแมนน้อยขุดกลอยมันเผิ่ม บ่อนขุดมันอีเซิ่มเสียมก่อมห่อมผา บ่อนมัทรีหน่อหล้าเสือใหญ่ตันทาง

ว่ามาเยอขวัญเอย ขวัญนางแมนอย่าแล่นไปทางนั้น ทางมันตันพันซ้งสิหลงทางกลับ ต่าว ว่ามาเยอขวัญเอย ให้นางแพงฝั่งฟ้าวมาถ่อนอย่าสินอน อย่าไปซอนชมซ้อนนอนหนาวอยู่ กลางป่า ให้ทองสาต่อนหล้ามาถ่อนอย่าสินอน ว่ามาเยอขวัญเอย ขวัญเจ้าไปเห็นห้องปรางค์ทอง พระยาเวส เห็นประเทศก่อตั้งหลังกว้างหมื่นวา นางอย่าช้าให้เจ้าต่าวมาเฮือน ยามเดือนหงาย อย่าสิมัวชมซ้อน อย่าไปนอนชมพั่วกะดังงาอยู่ในป่า ว่ามาเยอขวัญเอย ขวัญเจ้าไปเลาะก้ำทาง ภูเงินมโนราช เห็นปราสาทซ้องมองแล้วให่ต่าวมา อย่าชมบัวสระน้ำมโนราอโนดาด อย่าหลงถาด ๆ น้ำโตนเล่นล่องนะที

ว่ามาเยอขวัญเอย ผัวเจ้าอยู่ซอนลอน ซอนลอน ลูกนางนอนอยู่ซ้อยล้อย ซ้อยล้อย ให้ เจ้าอ๋ออ่อมอ้อยนางน้อยให้ค่อยมา พ่อเยอ ว่ามาเยอขวัญเอย พ่อเจ้านั่งคอยถ่า แม่เจ้านั่งคองหา อยู่สู่มื้อ พี่น้องอื้อๆ แซวๆ เว้าห่วงหา ว่ามาเยอขวัญเอย ให้เจ้ามาหาแก้วทาระกาลูกนอนอู่ มา เอาจู๋ใส่เจ้า มาเอาเข้าหย่ำป้อน นอนถ้าอยู่อู่ไหม ลูกเอย

สัพพะเตโช นะโม นะมะภะทะ อุ อะ มุ มะ มุน มา สะทา โสตถี ภะวันตุ เตฯ สาธุ "

คำกล่าวผูกแขนแม่อยู่กรรม

โอมกัปปาสิกรัชชุยา พาหัง พันธะนัง เส้นฝ้ายผูกแขน กูสิบ่ว่าฝ้ายผูกแขน กูสิว่าฝ้ายศักดิ์สิทธิ์ พระพุทโธประทานให้ พระแก่นไท้ให้มาผูกแขนแม่อยู่กรรม เป็นสายธรรม โองการแปดหมื่นกับมีหลื่นมาอีกสี่พัน มาเป็นยันต์ป้องกันฮ้อยแปด มาแวดล้อมกันปอบกันพราย ผีทั้งหลายหนีไกลฮ้อยโยชน์ หนีทั้งโทษผิดเลือดผิดกรรม ด้วยเดชธรรมของพระพุทธเจ้า ว่า ระตะ นัตตะยัปปะภาเวนะ สะทา โสตถี ภะวันตุ เตฯ สาธุ