ทอง ล้อมวงศ์

ศิลปินมรดกอีสาน (หัตถกรรมทองเหลือง)

นายทอง ล้อมวงศ์ เกิเมื่อวันที่ 14 เมษายน พุทธศักราช 2468 ที่บ้านปะอาว ตำบลหนองขอน (ปัจจุบันเป็นตำบลปะอาว) อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี สำเร็จการศึกษาระดับประถมศึกษาปีที่ 4 ที่โรงเรียนบ้านปะอาว นอกจากประกอบอาชีพหลักคือ การทำนา ตามบรรพบุรุษเหมือนกับคนทั่วไปแล้ว เด็กขายของกับมีความมุ่งมั่นที่จะเป็น ช่างหล่อทองเหลือง เพื่อสืบทอดเจตนารมย์ของผู้เป็นปู่ ผู้ที่ได้ชื่อว่ามีความสามารถในวิชาหล่อทองเหลืองฝีมือดีที่สุดของบ้านปะอาวในสมัยนั้น

นายทอง ล้อมวงศ์ จึงเริ่มต้นการเรียนรู้วิชาช่างหล่อทองเหลืองอย่างจริงจัง โดยมีปู่เป็นผู้ถ่ายทอดทั้งการออกแบบ การแกะลวดลาย จนมีความชำนาญและมีประสบการณ์เพิ่มขึ้นเรื่อยๆ อันเป็นวิชาที่ไม่มีในตำรา แต่เป็นการสืบทอดจากตัวบุคคลจากรุ่นสู่รุ่น ซึ่งต้องแสวงหาความรู้และประสบการณ์จากการเรียนรู้ด้วยการปฏิบัติจริง จนมีความสามารถมาเป็นลำดับ สามารถพัฒนาต่อยอดผลงานขึ้นจากในอดีต จนเป็นที่ยอมรับของคนทั่วไป ทำให้งานทองเหลืองเป็นที่นิยมขึ้นมาอีกครั้ง

เครื่องทองเหลืองหัตถกรรมชุมชนบ้านปะอาว มีมากมายหลายรูปแบบ

นับจากนั้นเป็นต้นมา ด้วยความรู้ความสามารถในงานหัตถกรรมช่างทองเหลือง ท่านได้ถ่ายทอดความรู้ให้กับผู้ที่เกี่ยวข้อง เริ่มต้นจากในครอบครัวโดยถ่ายทอดให้บุตรชาย (นายบุญมี ล้อมวงศ์) จนมีความชำนาญ จากนั้นขยายไปยังเพื่อนบ้านที่สนใจในหมู่บ้านปะอาว ที่เข้ามาเรียนและทำงานร่วมกัน จนกระทั้งมีชื่อเสียงเป็นที่ยอมรับ มีลูกศิษย์ลูกหามาขอมาเรียนรู้ด้วยจำนวนมาก จนทำให้ท่านได้รับการยกย่องเป็นปราชญ์พื้นบ้าน ในด้านหล่อทองเหลืองของชุมชน และของจังหัดอุบลราชธานี ผลจากความทุ่มเทดังกล่าวทำให้ท่านได้รับการยกย่องจาก สำนักงานคณะกรรมการมหาบัณฑิต มหาวิทยาลัยราชภัฏอุบลราชธานี อีกด้วย

พ่อใหญ่ทอง หรือครูทอง ล้อมวงศ์ เป็นภูมิปัญญาท้องถิ่น ที่ถ่ายทอดความรู้ในการทำเครื่องทองเหลืองแบบโบราณ จนเป็นอัตตลักษณ์ชุมชนของตำบลปะอาว ลูกหลานในชุมชนได้รับการถ่ายทอดยังคงอนุรักษ์ไว้อย่างเหนียวแน่น บ้านปะอาวจึงได้ชื่อว่าเป็น หมู่บ้านหัตถกรรมทองเหลือง และได้รับการคัดเลือกเป็นหมู่บ้าน OVC (OTOP Village Champion) ในปี พ.ศ. 2549 ประเภท หมู่บ้านท่องเที่ยวเชิงหัตถกรรม

กรรมวิธีการหล่อทองเหลืองแบบโบราณที่สืบทอดกันมานานจากอดีตสู่ปัจจุบัน

นายทอง ล้อมวงศ์ เสียชีวิตลง เมื่อปีพุทธศักราช 2546 ด้วยวัย 78 ปี ซึ่งผลงานของท่าน ทั้งการอนุรักษ์และพัฒนาขบวนการหล่อทองเหลืองของบ้านปะอาว ได้เป็นคุณูปการต่อชาวอีสานทั้งมวล ส่งผลให้ภูมิปัญญาการหล่อทองเหลือง เป็นมูนมรดกตกทอดถึงอนุชนรุ่นหลังให้ได้สืบต่อไป

ตำดินปั้นเบ้าใส่เตาสุม  ฟืนรุมไฟโรมเข้าโหมเบ้า
ไม้ซากสุมก่อเป็นตอเตา  ลมเป่าเริงเปลวข้นปลิวลม
แม่เตาหลอมตั้งกลางไฟเรือง  ทองเหลืองละลายทองก็นองหลาม
สูบไฟโหมไฟไล้ทองทาม  น้ำทองเหลืองอร่ามเป็นน้ำริน
รินทองรองรอบนบ่อเบ้า  ลูกแล้วลูกเล่าไม่สุดสิ้น
ต่อยเบ้าทองพร่างอยู่กลางดิน  สืบสานงานศิลป์สง่าทรง
ลงลาบสลักลายจนพรายพริ้ง  ลายอิ้งหมากหวายไพรระหง
ดินน้ำลมไฟละลายลง  หลอมธาตุทรนงตำนานคน

รำลึกถึงพ่อใหญ่ทอง ล้อมวงศ์ โดยกวีซีไรท์ "เนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์"

นายทอง ล้อมวงศ์ จึงได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติให้เป็น ศิลปินมรดกอีสาน สาขาทัศนศิลป์ (หัตถกรรมทองเหลือง) เนื่องในวันอนุรักษ์มรดกไทย ประจำปี 2550 จากสำนักวัฒนธรรมมหาวิทยาลัยขอนแก่น

หัตถกกรมทองเหลืองบ้่านปะอาวประกอบฉากภาพยนตร์ไทยฟอร์มยักษ์หลายเรื่อง