ภาษาพูดของผู้คนในภาคอีสานนั้นมีหลายสำเนียงที่แตกต่างกันไป ไม่มี "ภาษาอีสาน" นะครับ มีแต่เป็นภาษาพูดดั้งเดิมของชนเผ่าต่างๆ ที่อาศัยอยู่ในภูมิภาคนี้ซึ่งมีหลายกลุ่มชาติพันธุ์ [ เรื่องที่เกี่ยวข้อง : ชาติพันธุ์ชนเผ่าไทยในอีสาน ] ดังนั้น เมื่อท่านเดินทางไปท่องเที่ยวอีสาน ท่านจะได้ฟังสำเนียงเสียงพูดที่แตกต่างกันออกไปในแต่ละจังหวัด คำที่เสนอในที่นี่รวบรวมมาจากที่กระผมอาวทิดหมู มักหม่วน ได้ตอบไว้ใน Facebook Fanpage มาแล้วแต่ค้นหาย้อนหลังยาก ท่านเว็บมาดเซ่อเลยขอร้องแกมบังคับให้นำมารวบรวมไว้ที่นี่อีกครั้งหนึ่ง แฟนนานุแฟนที่ต้องการทราบความหมายของคำ หรือประโยคใดก็สอบถามเพิ่มเติมมาได้นะขอรับ ยินดีนำมาตอบให้ทราบทั้งในเว็บไซต์และเฟซบุ๊คต่อไป

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14

คำที่น่าสนใจนำมาเสนอในวันนี้คือ...

สิ้ง-โต้น-คอน-หาบ-ยาบยาบ-ซาบลาบ-ลาบซาบ-ซง

สิ้ง

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "สิ้ง"

ได้รับจดหมายก้อม (e-mail) มาจากน้องสาวทางเมืองกรุง บอกว่า ได้กลับไปเยี่ยมบ้านเกิดแล้วคุณยาย บอกว่า "อีนางเอยเป็นสาวเป็นนางแล้วไปไสมากะให้ระวังผู้ชายแหน่ เบิ่งมันสิ่งตาน้อยบ่เป็นตาไว้ใจ" อาวทิดหมูบอกนางแหน่ "สิ้งตาน้อย" มันเป็นแนวใด๋ นางบ่เข้าใจเลย ขอบคุณค๊า

สิ้ง ก. มองดูด้วยไม่เต็มตา เรียก สิ้ง มองดูด้วยหางตา เรียก สิ้งตาน้อย มองตาม เรียก สิ้งตานำ อย่างว่า โต๋ต่งโต๋นารีโต่งโต้น โต๋ต่งโต้นผู้สาวขี้งอยโพน ก้อนขี้กลิ้งผู้สาวสิ้งตานไ หักไม้แก้งแม่นไม้หนามคอม หนามคอมเกาะเต้นเดาะเต้นด่อง (กลอน) บุพเพท้าวนำมาปางก่อน ทรงเครื่องสิ้งขุนฟ้าฟากพรหม (ฮุ่ง). to peep at, watch discretely, watch out of the corner of ones eye, to follow with ones eye.

คำโบราณคักน้อยายเอย หลานสาวงงหลายกับคำเก่าๆ "สิ้งตาน้อย" สมัยนี้ก็ต้องบอกว่า "แอบมองด้วยหางตา" นั่นเอง หนุ่มคงจะชอบที่เราสวย แต่ยายคงจะหวงหลานสาวเอามาก เลยเกิดอาการไม่ไว้ใจไอ้หนุ่มพวกนั้น ก็ระวังด้วยแล้วกันนะจ๊ะ อย่าฟ้าวให้เบอร์ ให้ไลน์เด้อ

โต้น

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "โต้น"

คือเก่านั่นหล่ะสาวส่ำน้อยลูกอีสานไปอยู่ไทดน (นาน) กลับมายามบ้านแล้วอีแม่ให้ไปเอาถุงบักม่วงแผ่นอยู่ในครัว หาบ่เห็นเลยถืกแม่ฮ้ายไปว่า "จั่งแม่นมึงบาจาวน้อ กะห้อยอยู่ "โอ้นโต้" ข้างกกเสานั่นเด" นางบ่เข้าใจกะเลยส่งปี้น้อยมาถามอาวทิดหมูให้อธิบายให้เลาฟังว่า "โอ้นโต้น" เป็นจั่งใด๋

โต้น น. ลูกตุ้มสำหรับใส่เครื่องชั่งจีน เรียก หมากโต้นชิง. weights for Chinese balance scale.

โต้น น. นมที่ใหญ่กว่าปกติ เรียก นมโต้น อย่างว่า สาวนมโต้นลงโพนอย่าชะแล่น บาดเจ้าคาดลาดล้มนมชิโต้นกว่าหลัง (บ.). large breasts.

โต่งโต้น ว. ลักษณะของสิ่งของที่ใหญ่แขวนแกว่งไปมา เรียก ห้อยโต่งโต้น ถ้าของขนาดเล็กเล็ก เรียก ห้อยต่องต้อน. swinging (of large hanging object).

อธิบายได้ตามคำข้างบนนี่หล่ะสาวเอย "ห้อยโอ้นโต้น" กะสิแม่นยายเลาเอาถุงก็อบแก็บใส่บักม่วงแผ่นถุงบักใหญ่ ห้อยไว้อยู่เสาครัว ลักษณะอาการนี้เอิ้นว่า "ห้อยโอ้นโต้น" คันแม่นถุงน้อยๆ กะสิเป็น "ห้อยอ้อนต้อน" นั่นล่ะอีนางเอย ความหมายตามภาพโลด

มีคำที่อาจจะได้เรียกว่าใกล้เคียงกัน มีความหมายใกล้เคียงกัน เช่น ต้อนแต้น, ต่องต้อน

ต้อนแต้น ว. ของเล็กกลม ห้อยแขวนแกว่งไปมา เรียก ห้อยต้อนแต้น ถ้าใหญ่เรียก ห้อยโต้นเต้น. small, round and dangling back and forth.

ต่องต้อน ว. ลักษณะของสิ่งของเล็กๆ ห้อยอยู่เรียก ห้อยต่องต้อน ถ้าสิ่งใหญ่เรียก ห้อยโต่งโต้น. hanging, dangling (of small thing).

คอน

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "คอน"

มีคำถามมาจากหนุ่มผู้ไม่ประสงค์ออกนาม ข้องใจหลายๆ อยากฮู้ความหมายที่ผู้เฒ่าผู้แก่เพิ่นมักอวยพรให้บ่าว-สาวที่แต่งงานใหม่ว่า "ให้ฮักกันมั่นแก่น ผัวหาบ-เมียคอน" คำว่า "หาบ" นี่พอเห็นและฮู้จักความหมาย แต่ "คอน" นี่มันคืออีหยังครับ อาวทิดหมู

คอน น. กิ่งไม้ที่นกหรือไก่จับ เรียก คอน อย่างว่า นกเขาเข้าอยู่ตุ้มเหงาหง่วมทนทุกข์ แม่นชิงอยคอนเงินคอนคำก็บ่ลืมคอนไม้ (กลอน). perch (of bird).

คอน ก. การใช้ไม้คานหาบของปลายข้างหนึ่งมีสิ่งของ อีกข้างหนึ่งไม่มี ลักษณะเช่นนี้เรียก คอน ต่างกับหาบ เพราะหาบมีสิ่งของทั้งสองข้างเท่าๆ กัน อย่างว่า หาบดีกว่าคอน นอนดีกว่านั่ง (ภาษิต). to carry load on pole over shoulder with hand balancing other end.

หาบ ก. เอาของห้อยปลายคาน 2 ข้างแล้วแบกกลางคาน เรียก หาบ อย่างว่า หาบช้างชาแมว (ภาษิต) หาบฝุ่นใส่นาขุน (ภาษิต) หาบดีกว่าคอน นอนดีกว่านั่ง (ภาษิต). to carry loads suspended from both ends of a pole with middle of pole supported by shoulder.

หาบ น. ชื่อมาตราชั่งน้ำหนักแบบโบราณ 50 ชั่งเป็น 1 หาบ มาตราชั่งน้ำหนักปัจจุบัน 60 กิโลกรัมเป็น 1 หาบ. unit of weight equal to 60 kg.

ผัวหาบเมียคอน หมายความว่า ช่วยกันทํามาหากินทั้งผัวทั้งเมีย หรือ ชายหาบหญิงคอน ก็ว่า หมายถึง สามีภรรยาที่ช่วยกันทำงาน ทำมาหากินอย่างขยันขันแข็งนั่นเอง สะสมทรัพย์เพื่ออนาคตข้างหน้า

การหาบ ต่างจาก การคอน ที่ การหาบ (หญิงสาว) จะมีน้ำหนักถ่วงที่ปลายไม้คานทั้งสองข้างเท่าๆ กัน จะเป็นตะกร้า กระบุง หรือถังน้ำ ที่มีขนาดเท่าๆ กัน หรือถ้าขนาดไม่เท่ากันน้ำหนักทั้งสองข้างจะเท่ากัน คนหาบจะอยู่กึ่งกลางของไม้คาน ส่วน การคอน (จากภาพยายทั้งสอง) นั้น ปกติจะหมายถึงการเอาไม้พาดบ่าเพื่อเอาสิ่งของห้อยที่ปลายไม้ด้านหลังผู้คอน แต่ก็อาจหมายถึง การหาบที่ไม่สมดุลด้วยน้ำหนักที่ปลายไม้สองข้างไม่เท่ากันด้วยก็ได้ ผู้คอนจะให้บ่าอยู่ใกล้สิ่งที่มีน้ำหนักมากกว่าอีกด้านที่เบากว่า (ตัวอย่างจากภาพ ยายคนซ้ายมือตะกร้าเบา ก่องข้าวหนัก บ่าจึงมาทางด้านหน้า ส่วนยายคนขวา ตะกร้าหนักกว่า บ่าจึงมารับน้ำหนักตะกร้าด้านหลัง)

ยาบยาบ

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "ยาบยาบ"

ภาษาเว้าฅนอีสานโบราณนานมามีหลายคำที่คนรุ่นนี้แทบจะไม่เข้าใจ อย่างสาวน้อยผู้นี้ถามมาว่า "เมื่อวานทางบ้านนางหล้าใกล้ด่านช่องเม็กมีฝนตกลมแรง ฟ้าแลบแปรบปราบ เลยออกมาเก็บเสื้อผ้าที่ตากไว้หลังบ้าน อีแม่ฮ้องเสียงดังมาว่า 'อีนางเอ้ย ฟ้าวๆ แหน่บ่เห็นบ้อว่าฟ้าเหลื่อมอยู่ยาบยาบพุ้นนะ' นางกะบ่เข้าใจว่ามันเป็นจั่งได๋ อาวทิดหมูบอกนางแหน่ค่า"

ยาบยาบ ว. เคลื่อนไปเป็นแถว เดินไปเป็นกระบวน เรียก ย่างยาบยาบ อย่างว่า ยาบยาบพร้อมพลพวกมุนตรี ภูธรทรงพานคำหย่อนเชิงชำย้าย มุนตรีพร้อมโยธาทวนย่าง ค้ายไพร่ฟ้ามวลพร้อมพร่ำไป (ฮุ่ง) ยาบยาบย้ายเจียระจากพระวิหาร แยงคาเมค่อยไปเป็นถ้อง (สังข์). movinf in rows, marching in procession.

ยาบยาบ ว. แพรวพราว ระยิบระยับ เช่น ฟ้าเหลื้อมยาบยาบ มาบมาบ ก็ว่า อย่างว่า ทันที่ยาบยาบเหลื้อมทุงแกว่งไกวปลิว เรียกชื่อเชียงฟองวงหมู่ฉางเยียผ้า ทิวทิวกว้างสุดผอมผายฮาบ พอขวบเข้าระดูฟ้าแจกทาน (ฮุ่ง). sparkling, flashing.

คำว่า "ฟ้าเหลื้อมยาบยาบ" ก็คือ สายฟ้าที่กระพริบระยิบระยับ มาพร้อมเสียงเปรี้ยงปร้างนี่แหละ คุณแม่กลัวว่า "ฟ้าร้อง ฟ้าแลบ" แล้ว "ฟ้าจะผ่า" ลงมาให้ลูกสาวมีอันตราย ให้รีบเก็บเสื้อผ้าเข้าในบ้านโดยเร็ว หรือแม้แต่ชุดแต่งตัวของหมอลำ ลิเก ที่ปักเพชรพลอยแพรวพราวโดนแสงไฟส่องบนเวที ก็เรียกว่า "ชุดเหลื้อมยาบยาบ" เช่นกัน

ส่วนอีกความหมายหนึ่ง นั้นหมายถึงการเดินไปเป็นแถว เป็นแนวมีระเบียบ อย่างเช่น การเดินสวนสนามของทหาร ลูกเสือ ก็เรียก "ย่างยาบยาบ"

ซาบลาบ

แถมให้อีกคำหนึ่งที่อาจจะได้ยินอีกคือ "ซาบลาบ, ซะลาบ" กับ "ลาบซาบ"

ซาบลาบ ว. ต้นไม้สูงใหญ่เรียงกันเป็นทิวแถว เรียก ซาบลาบ อย่างว่า ตั้งซาบลาบเลียนกัน ดูเป็นถันแถวถี่ อยู่ที่ใกล้สระน้ำมุจลินท์ (เวส) ซาบลาบพร้อมหอราชมณเทียร พลหลวงมวลมี่นันคุงฟ้า เมื่อนั้นภูธรให้ไปเวียนวังน่าง ย้ายหมู่ช้างทังม้าล่วงไป (ฮุ่ง). (trees) towering in a row.

ซะลาบ ว. ตั้งเรียงราย เป็นแถวแนว ต้นไม้ที่เรียงราย มองดูมากมายก่ายกอง เรียก ซะลาบ ซาบลาบ ก็ว่า อย่างว่า ซะลาบพร้อมสุภราชทัวระพี ยนยนประดับหลั่งไปเป็นถ้อง แต่นั้นดูจวนย้ายภูมีเสด็จยาตร กองลูกท้าวแดงเหลื้อมหลั่งไป (ฮุ่ง). upright in rows in tremendous numbers.

ลาบซาบ ว. ลักษณะของสิ่งของที่แขวนเรียงกันเป็นแถวเป็นแนว เรียก เรียงลาบซาบ เลียนซาบลาบ ก็ว่า. describes objects hanging in rows.

ความหมายก็ดูตามภาพจะได้เห็นความชัดเจนเด้อน้องหล้าเอย มีคำอื่นๆ ที่ยังไม่รู้ ไม่เข้าใจชัดเจนก็สอบถามกันเข้ามาได้

ซง

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "ซง"

ได้รับคำถามมาจากน้องสาวหล้าทางเมืองโคราชย่าโม ถามมาว่า ได้กลับไปเยี่ยมบ้านเกิดคุณพ่อที่เมืองอำนาจเจริญ ได้ยินคุณย่าพูดกับพ่อว่า "คือซงบ่คือแท้ เป็นจั่งใด๋แหน่ลูกหล้า" อาวทิดหมูบอกนางแหน่ "ซงบ่คือแท้" มันเป็นแนวใด๋ นางบ่เข้าใจเลย ขอบคุณค๊า

ซง น. รูปร่าง ทรวดทรง. shape, apperance, figure.

ซง ว. ซึม เงียบเหงา ไม่สดชื่น การแสดงอาการหงอยเหงาไม่มีใจเบิกบาน เรียก ซง อย่างว่า แม่นว่าสัพพะสิ่งช้างม้ามิ่งในนคร ก็บ่กินเกียงหยุดอยู่ซงสลอนพร้อม กับทั้งเนื้อนกเลี้ยงประหิดเหียนหงษ์เหิบ ก็บ่กินเหยื่อหญ้าคอยเยี้ยมอยู่เหงา (สังข์). depressed, sad.

ซงมง ว. นั่งคอตกไม่พูดจาเรียก นั่งซงมง อย่างว่า นั่งซงมงซงตาตาย ป่านกะบ่ทอ ปอกะบ่ลอก ส่องปล่องเอี้ยมถ่มน้ำลายปิ๊ดปิ๊ด เฮ็ดโค็ยสั้นสะมิกิ (บ.). downcast, with head down and not speaking.

คุณย่าคงจะสังเกตอาการของคุณพ่อได้ว่า "ไม่สดชื่น มีเรื่องทุกข์ใจ หรือกลุ้มใจ แต่ไม่บอกใคร" จึงได้ถามว่า "ท่าทางไม่สบายใจ เป็นยังไงบ้างบอกแม่มาสิ" นั่นเอง ความทุกข์ใจ กลุ้มใจอาจจะมาจากสถานการณ์โควิด หรือมีหนุ่มใดๆ มาติดพันลูกสาวแล้วพ่อไม่ชอบหรือเปล่า อันนี้ไม่แน่ใจนะลองถามพ่อดูเลยดีกว่า โรคซึมเศร้า หรืออาการซึมเศร้านั้นต้องการความรัก ความเห็นใจ การเอาใจใส่ของผู้ใกล้ชิด

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14