ภาษาพูดของผู้คนในภาคอีสานนั้นมีหลายสำเนียงที่แตกต่างกันไป ไม่มี "ภาษาอีสาน" นะครับ มีแต่เป็นภาษาพูดดั้งเดิมของชนเผ่าต่างๆ ที่อาศัยอยู่ในภูมิภาคนี้ซึ่งมีหลายกลุ่มชาติพันธุ์ [ เรื่องที่เกี่ยวข้อง : ชาติพันธุ์ชนเผ่าไทยในอีสาน ] ดังนั้น เมื่อท่านเดินทางไปท่องเที่ยวอีสาน ท่านจะได้ฟังสำเนียงเสียงพูดที่แตกต่างกันออกไปในแต่ละจังหวัด คำที่เสนอในที่นี่รวบรวมมาจากที่กระผมอาวทิดหมู มักหม่วน ได้ตอบไว้ใน Facebook Fanpage มาแล้วแต่ค้นหาย้อนหลังยาก ท่านเว็บมาดเซ่อเลยขอร้องแกมบังคับให้นำมารวบรวมไว้ที่นี่อีกครั้งหนึ่ง แฟนนานุแฟนที่ต้องการทราบความหมายของคำ หรือประโยคใดก็สอบถามเพิ่มเติมมาได้นะขอรับ ยินดีนำมาตอบให้ทราบทั้งในเว็บไซต์และเฟซบุ๊คต่อไป

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14

คำที่น่าสนใจนำมาเสนอในวันนี้คือ...

ส่วย-แจก-ล้าหล่อย-จ่อค่อ-งักงัก-กระด้าง-งกงก-ตุ้ยพี-อึ่งลึ่ง

ส่วย

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "ส่วย"

ได้รับปี้น้อยจากทางบ้าน (บ่บอกชื่อเสียงเรียงนาม ถิ่นที่อยู่) ถามมาว่า "ได้ยินยายทวดเว้าให้ว่า 'บ่ทันส่วยหน้า ตื่นมากะกินโลดน้อ' อาวทิดหมูบอกนางแหน่ว่า "ส่วยหน้า" ของยายคืออีหยัง? นางบ่เข้าใจอีหลี" อาวทิดหมูบ่เคยใจร้ายต่อไผ ขอบอกอีหล่าดังนี้

ส่วย ก. ชำระ ล้าง ล้างหน้า เรียก ส่วยหน้า ชำระร่างกาย เรียก ส่วยคีง สว่าย ก็ว่า อย่างว่า แล้วเลิกเมี้ยนสีล้างสว่ายมือ (กาไก) เมี้ยนสว่ายหน้าแครงแล้วเล่าจา (ฮุ่ง). to clean, wash.

ส่วย น. ข้าวของ หรือเงินทอง ที่คนเมืองขึ้นจะต้องส่งให้แก่เมืองที่ตนขึ้น เรียก เงินส่วย อย่างว่า ทุกเทศใต้ลุ่มฟ้าขนเข้าส่วยสิน (กาไก) พันเมืองมาส่วยทองทังค้าย (สังข์). tribute money or goods in kind paid by subject states.

ส่วย น. ชนชาติที่พูดภาษามอญเขมรพวกหนึ่ง ซึ่งลาวเกณฑ์ให้ส่งส่วย เรียก ชนชาติส่วย. Suai: a Mon-Khmer ethnic group.

ที่ยายบอกสรุปให้เข้าใจง่ายๆ ก็คือ "หน้ายังไม่ล้าง ก็มากินแล้ว" นั่นเองแหละนางเอย แสดงว่าตื่นสายแล้วจมูกได้กลิ่นยั่วยวนเลยรีบมาร่วมวง จนลืมล้างหน้าล้างตา ดีที่ยายบ่บอกว่า "ให้พระสิแตกก่อน มึงจั่งฉัน" โอ๊ะๆๆ เว้าปิ้น(ผิด) ต้องเป็น "ให้พระฉันก่อน มึงจั่งสิแตก" ซั่นดอกวา

แจก

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "แจก"

ได้รับข้อความมาทาง inbox ใน Facebook จากแฟนนานุแฟนทางบ้านถามมาว่า "ได้ยินผู้เฒ่าเพิ่นว่า มื้อนี้ไปเพลอยู่ 'หอแจก' สงสัยว่า มันอยู่บ่อนใด๋อาวทิดหมู บอกข่อยแหน่"

หอแจก น. ศาลาโรงธรรม ศาลาวัดเป็นที่ประชุมทำบุญให้ทานและแจกศีลธรรม แจกสิ่งของ เรียก หอแจก. sermon hall of temple.

ซึ่งคำว่า "แจก" นี้ยังมีใช้ในภาษาพูดของฅนอีสานอีกมาก มีหลายความหมาย ดังนี้

แจก ก. แบ่ง ปัน ให้ จ่าย แบ่งสิ่งของให้แก่ญาติมิตร เรียก แจกของ ทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้แก่ผู้ที่ตายไปแล้ว เรียก "แจกเข้า". to share, give out.

แจก ก. ตัดเฉียง ตัดใบตองห่อหรือมวนใบยาสูบ เรียก แจกใบตอง แกกใบตอง ก็ว่า. to trim.

เพื่อความรู้ที่ละเอียดมากขึ้น แนะนำให้อ่านเพิ่มเติมเรือง "หอแจกอัตลักษณ์อีสาน" ได้เลยครับ

ล้าหล่อย

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "ล้าหล่อย"

เป็นคำถามมาจากพี่น้องไท กทม. เพิ่นฟังเพลงของอ้ายมนต์แคน แก่นคูน เพลง "คำว่าฮักกัน มันเหี่ยถิ่มใส" แล้วบ่เข้าใจคำว่า "ล้าหล่อย" มันเป็นจั่งใด๋น้ออาวทิดหมู ตามคำขอจัดให้เลยทันที ขอให้ความหมายแยกเป็น 2 คำ คือ

ล้า ว. เมื่อย เหนื่อย อ่อนล้า หมดกำลัง หมดแรง อย่างว่า พันครุฑเข้าไหลมามัวมืด นาคตื่นเต้นหนีล้าบ่าเบา (สังข์) บาก็ยินแคลนล้าเซานอนในตาด (กาไก). fatigued, exhausted.

หล่อย ว. อาการมึนชา เป็นตะคริว หมดกำลังวังชายกแขนขาไม่ขึ้น ขาลีบขาไม่มีกำลังเรียก ขาหล่อย.

เมื่อนำ 2 คำนี้มารวมกันเป็น "ล้าหล่อย" ในเพลงนี้จึงหมายถึง อาการหมดแรงทรุดตัวลงกับพื้น สิ้นหวังจากการถูกทอดทิ้งนั้นเอง คนที่ผิดหวังมากๆ คงพอเดาอาการออกนะ ส่วนอาวทิดหมูนั้น "ล้าหล่อย" จนชินจากผู้สาวหลายใจมาตั๋วต้มให็ฮักแล้วก็จากไป

จ่อค่อ

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "จ่อค่อ"

ลมหนาวมาจั่งซี้หลายๆ คนกะนั่งเฝ้ากองไฟ เอาไออุ่นคลายหนาว ถ้าได้ข้าวใหม่ปั้นจี่หอมๆ กะสิคักหลาย ได้หัวมันมาเผาไฟคลุกขี้เถ้ากะแห่งแซบ แต่ผู้ลางคนนั้น หนาวขาดไออุ่นจากสาวมาให้กอด แนมไปกะแม่นนั่ง "จ่อค่อ" เป็นคำถามของบ่าวส่ำน้อยทางยโสธรถามมาว่า เขาว่า "นั่งจ่อค่อ" นั่งจั่งใด๋น้ออาวทิดหมู เฉลยให้บ่าวผู้ฮ้ายฟังแหน่

จ่อค่อ ว. อาการที่สัตว์ตัวเล็กนั่งจับเจ่าเรียก นั่งจ่อค่อ ถ้าเป็นสัตว์ตัวใหญ่เช่น เสือ เรียก นั่งโจ่โค่ จ่อค่อ แจ่แค่ โจ่โค่ เจ่เค่ ก็ว่า. (sitting) looking subdued or defeated.

สิบอกว่าจั่งใด๋ดี ภาษาวัยรุ่นสมัยนี้เพิ่นอาจสิใช้คำว่า "นั่งโง่ๆ" แทนกะได้คือกัน คือการนั่งแบบหมดความหวัง ปล่อยอารมณ์ให้มันหนาวตายไปโลดหัวใจนี่  ซั่นล่ะวา!

งักงัก

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำเกี่ยวกับ "ความหนาว"

คนอีสานเมื่อเว้ากันถึงเรื่อง "ความหนาว" มักจะมีสร้อยคำเพื่อขยายให้เห็นถึงความหนาวเหน็บที่คนรุ่นใหม่ๆ ฟังแล้วอาจไม่เข้าใจดังนี้

กะด้าง ว. แข็ง เช่น มือหรือเท้าแข็ง เพราะถูกอากาศหนาว เย็นจนมือกระด้าง อย่างว่า พระกาโยเหลืองหล่าตนตายกระด้าง (สังข์). hard, calloused, stiff.

งกงก ว. มีอาการสั่น เช่น คนเห็นเสือกลัวเสือจนตัวสั่นงกงก หรือหนาวมากจนตัวสั่นงกงก เรียก สั่นงกงก. trembling, shivering, shuddering.

ง็อกง็อก ว. อาการสั่นของคนกลัว หรือคนหนาวมาก เรียก สั่นง็อกง็อก ง็อกง็อกแง็กแง็ก ก็ว่า. to tremble, shiver, shudder.

งักงัก ว. อาการหนาวสั่นจนขากรรไกรกระทบกัน เรียก สั่นงักงัก จนคางกะไตแข็ง. (teeth) chattering from cold.

คงพอจะมองภาพออกนะครับ ตอนนี้ที่บ้านอาวทิดหมูนั่น เลาอยู่ผู้เดียวบ่มีผู้สาวใด๋มาให้ไออุ่น ก็ถึงขั้น หนาวสั่นงักงัก พุ้นแหล่วน้อ เป็นตาหลูโตน 😍🥰😘

ตุ้ยพี

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "ตุ้ยพี"

ลมหนาวมาสั่นงักงักถ้ามีผู้สาวตุ้ยพีมาเคียงข้างคือสิอุ่นกายอุ่นใจเนาะ เมื่อวันก่อนนำเสนอเพลงเป็นตาฮักจากนักร้องสาว สิริพร สีประเสริฐ จาก สปป.ลาว ชื่อเพลงว่า "ตุ้ยพีดีงาม" ก็มีคนอยากรู้ความหมายกันว่า "ตุ้ยพี" นี่เป็นแบบใด๋ เลยนำมาฝากกัน

ตุ้ย ว. คนอ้วนเรียก คนตุ้ย เช่น พีตุ้ย พีอุ้ยตุ้ย พีลุ้ยตุ้ย พีตุ้ยพีตัง ก็ว่า อย่างว่า เจ้าอุ้ยตุ้ยขี้กะหลุ่ยเต็มหี สังบ่หาเหล็กชีควัดให้ฮูหีเกลี้ยง (บ.). fat, obese.

พี ว. อ้วน คนอ้วน เรียก คนพี ป่าใหญ่เรียก พงพี. fat, plump, also: large (of forest).

ตุ้ยพี จึงหมายถึง อวบอ้วนเป็นตาฮัก เป็นตากอดนั่นเอง บ่เถิงกับเป็นธิดาช้างดอกเด้อ โอย!! หนาวๆ หลายแท้น้อบาดนี่ อยากมีสาวตุ้ยพีมากอดคลายหนาวเด้ พะนะ 😍🥰😘

อึ่งลึ่ง

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "อึ่งลึ่ง"

สาวน้อยบ้านนาผู้ไปอยู่ไทดน (อยู่ กทม. มานาน) ถืกแม่ด่าว่า "เวียกการบ่เฮ็ดหยัง เอาแต่นอนเขี่ยโทรศัพท์ ไข่อึ่งลึ่งอยู่นั่นหล่ะ" ฮือๆๆ อาวทิดหมูส่อยบอกนางแหน่ว่า "อึ่งลึ่ง" มันแปลว่าอีหยัง อีแม่คือว่าให้ลูกสาวจั่งซี้

อึ่งลึ่ง ว. ขึ้นอืด พองขึ้น เช่น คนตายไหลล่องน้ำมา ว่า ไค่อึ่งลึ่ง อึ่งลึ่ง ก็ว่า. bloated.

อึ่งตึ่ง ว. แน่นหนา เต็ม เช่น คนแหน้นอึ่งตึ่ง น้ำอึ่งตึ่ง. stuffed tight, congested, completely full, swollen.

อาวทิดหมูขอบอกว่า "น้องสาวหล้านั่นถึงขนาดเกินคำว่า 'อ้วนพี' หรือ 'ตุ้ยพี' ไปหลายแล้วเด้อ กอดบ่หุ้มซั่นแหล่ว ถ้าไปประกวดนางงามก็คงได้แต่เวทีธิดาช้างเด้อหล้าเอย" ในรูปคนนอนข้างบนนั้น หายข้องใจล่ะบ้ออีหล้า แถมให้อีกคำเด้อ เจ้าผู้แน่นอึ่งตึ่ง กะงามหลายเป็นตากอดอุ่นแท้ล่ะ "สาวงามผู้ทางขวามือ" นี่หล่ะจั่งแม่นแน่นอึ่งตึ่งหลาย 😁🤣🤫

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14