ภาษาพูดของผู้คนในภาคอีสานนั้นมีหลายสำเนียงที่แตกต่างกันไป ไม่มี "ภาษาอีสาน" นะครับ มีแต่เป็นภาษาพูดดั้งเดิมของชนเผ่าต่างๆ ที่อาศัยอยู่ในภูมิภาคนี้ซึ่งมีหลายกลุ่มชาติพันธุ์ [ เรื่องที่เกี่ยวข้อง : ชาติพันธุ์ชนเผ่าไทยในอีสาน ] ดังนั้น เมื่อท่านเดินทางไปท่องเที่ยวอีสาน ท่านจะได้ฟังสำเนียงเสียงพูดที่แตกต่างกันออกไปในแต่ละจังหวัด คำที่เสนอในที่นี่รวบรวมมาจากที่กระผมอาวทิดหมู มักหม่วน ได้ตอบไว้ใน Facebook Fanpage มาแล้วแต่ค้นหาย้อนหลังยาก ท่านเว็บมาดเซ่อเลยขอร้องแกมบังคับให้นำมารวบรวมไว้ที่นี่อีกครั้งหนึ่ง แฟนนานุแฟนที่ต้องการทราบความหมายของคำ หรือประโยคใดก็สอบถามเพิ่มเติมมาได้นะขอรับ ยินดีนำมาตอบให้ทราบทั้งในเว็บไซต์และเฟซบุ๊คต่อไป

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14

คำที่น่าสนใจนำมาเสนอในวันนี้คือ...

แก่กล้า-ขิว-เบิด-เงิก-เท้อเล้อ-หมูบ-หมอบ-เหมบ

แก่กล้า

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "แก่กล้า"

จากสถานการณ์โควิดระบาด เฮ็ดให้หนุ่ม-สาวที่หนีไปขายแรงงานยังต่างถิ่น ได้หวนกลับมาบ้านมาทำนา ทำไร่ ทำการเกษตรที่บ้านเกิด สัปดาห์นี้มีฝนตกจากอิทธิพลพายุ "โคะงุมะ" ก็เลยได้เวลาปักดำ คนที่ทำนาหว่านก็ดีใจ เปิดน้ำให้ขังในทุ่งนาเพื่อให้ท่วมยอดหญ้าให้มันตายไป เหลือเพียงต้นข้าวที่จะชูยอดพ้นน้ำ ส่วนผู้ทำนาดำก็ได้โอกาสถอน "ต้นกล้าข้าว" มาปักดำ ยังไม่ทันเพลอีพ่อก็บอกลูกชายหล้าว่า "บักหล้าแก่กล้ามาอีกแหน่ สิได้ดำนาให้เบิดงานนี้ จั่งขึ้นเมือไปกินเข้า" อาวทิดหมูบอกผมแหน่ว่า "แก่กล้า" มันคืออีหยัง บ่เข้าใจเลย

แก่ ว. เฒ่า, นาน คนที่เกิดนานเรียก คนแก่ อย่างว่า ย่านี้เถ้าแก่แล้วเนื้อเหี่ยวหนังยาน หูตาเสียบ่คือยังน้อย ตีนมือเศร้าตนโตเหลืองหล่า ตาบ่แจ้งหูนั้นกะบ่ใส (ย่า). old, long time.

แก่ ว. ใหญ่, มีอำนาจ, มีวาสนา อย่างว่า ทั้งสองข้างหิมพานต์ขงเขตเฮานี้ ใผบ่มีแก่แท้เสมอด้ามดั่งเดียว (เชตพน). large, potent.

แก่ ก. ลาก, เข็น ลากเกวียน เรียก แก่เกวียน อย่างว่า เฮือคาแก้งเกวียนเห็นให้เกวียนแก่ บาดห่าฮอดแม่น้ำเฮือชิได้แก่เกวียน (ย่า). to drag, pull along.

เหอๆ อย่าเข้าใจผิดว่า "อีพ่อว่าเฮาเฒ่า (แก่ชรา) หรือเฮาเก่ง (เหี้ยมหาญ คงกระพัน)" แต่ที่พ่อบอกก็คือ "ลูกไปขนต้นกล้าข้าวมาเพิ่มอีกหน่อย เพื่อปักดำในงานนานี้ให้เสร็จก่อนขึ้นไปกินข้าวเที่ยง" นั่นเอง มาจากคำ 2 คำ แก่+กล้า ซึ่ง แก่ ก็คือ การไปลาก ไปขนมา นั่นเอง ส่วน "กล้า" ก็คือ ต้นกล้าข้าวที่พร้อมจะนำมาปักดำในนา คงเข้าใจนะอธิบายตามภาพเลย

ขิว

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "ขิว"

อาวทิดหมูเบิ่งเฟซบุ๊คหมู่หลายๆ คนที่ฮักแพง เพิ่นพากันโพสต์แต่ภาพหวานแหววกับคนฮัก หวานหยาดเยิ้ม ออดอ้อนมีความสุข กะได้แต่รู้สึก "ขิว" กับบรรดาแคปชั่น (คำคม) ทั้งหลายที่พร่ำพรรณาแล้ว ก็มีความเป็นตาซัง ปนความอิจฉาหลายแฮง จนเกิดอาการ "เหม็นขิวปานจี่เกิบ" เอาโลด เลยเป็นที่มาของคำอีสานน่าฮู้ในมื้อนี้

ขิว ว. เหม็นเขียว กลิ่นเหม็นชนิดหนึ่งเช่น กลิ่นเผาหนังแห้งหรือใบไม้สด จะมีกลิ่นเหม็น เรียก เหม็นขิว. sharp, unpleasant odor, e.g. burning green leaves or dry leather.

เหม็นขิว ว. เหม็นเขียว มีกลิ่นเหม็นคล้ายๆ กลิ่นหญ้าที่ถูกตัดสดๆ เรียก เหม็นขิว. to smell bad like sharp smell of some fresh cut green plants.

จี่ ก. เผา ทำให้สุกด้วยไฟ เรียก จี่ เช่น จี่ปลา จี่ชิ้น อย่างว่า คราวเมื่อเว้าหมายชิเอามาจี่ บาดห่ามาฮอดแล้วสังบ่ปิ้งจี่กิน (ผญา). to roast over open flame.

เกิบ น. รองเท้า รองเท้าของคนธรรมดาเรียก เกิบ ของพระราชามหากษัตริย์เรียก เกิบแก้ว. shoes.

จากภาพประกอบก็คงจะดูออกว่า อาวทิดหมูมีความรู้สึกเช่นไร มันมีความรู้สึกอิจฉาตาร้อน ขุ่นเคืองในหัวใจที่มีต่อภาพบาดตาเหล่านั้น จนเกิดอาการที่ว่า เหม็นเขียว หรือ ขิวมาก นั่นเอง ขนาดไหนก็ลองหารองเท้าแตะเก่าๆ มาเผาไฟดูก็ได้เด้อ ค้นไปค้นมา พบว่ามีเป็นเพลงด้วยหนา "ขิวปานจี่เกิบ" ฉบับแรกของ แม่นกน้อย อุไรพร แห่งคณะหมอลำเสียงอีสาน

ขิวปานจี่เกิบ - นกน้อย อุไรพร

ส่วนอีกฉบับหนึ่งเป็นแบบร็อคๆ จักหน่อย เนื้อหาเพลงบ่คือกัน แต่ความหมายที่ได้เหมือนกันจาก บิ๊กเสี่ยว ดอกจานบันเทิงศิลป์

ขิวปานจี่เกิบ - บิ๊กเสี่ยว ดอกจานบันเทิงศิลป์

เบิดเท้อเล้อ

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "เบิดเท้อเล้อ"

ได้รับปี้น้อยๆ จากผู้บ่าวแถวกระท่อมน้อยอาวทิดหมูนี่หล่ะ เพิ่นเป็นลูกชายกกข้าราชการจากทางภาคกลาง พ่อย้ายมารับราชการทางอีสาน สงสัยสิไปหลงมักสาวแถวนี้ผิดหวัง นางบ่เว้านำ เลยถูกเพื่อนที่วิทยาลัยล้อเลียนมาว่า "กูว่าแล้วมึงสิเบิดเท้อเล้อ ปานหมาแมวเห่าปลากระป๋อง" งงๆๆ เลยฟ้าวฟั่งมาถามอาวทิดหมูแต่เดิกเลย เฮียนออนไลน์บ่เข้าใจถ้าบ่ไขปัญหานี้ให้ เอ้า! ฟังเด้อ

เบิด ก. แหงนหน้าดู อย่างว่า อย่าได้เบิดเท้อเล้อมันชิล้าเมื่อยคอ (ย่า). to lookup at.

เท้อเล้อ ว. เงย แหงน คนที่เงยหน้าขึ้นสูงเรียก เบิดเท้อเล้อ. with head back, with head held high.

เงิก ก. ยกขึ้น เงยขึ้น แหงนขึ้น อย่างว่า พอเมื่ออินทร์แลฮ้องกลองยามทัดเที่ยง เหมือยหมอกข้อนดาวช้างเงิกเงย (ฮุ่ง). to lift, raise head, look upward.

"เบิดเท้อเล้อ" ก็คือ ยาจกหมายปองดอกฟ้าได้แต่ชะแง้แหงนหน้าดู ที่เพื่อนว่า "หมาเห่าเครื่องบิน" ยังได้เห็นได้เห่า โชคดีเจ้าของอาจจะพาขึ้นนั่งได้ (ฝัน) แต่หมาเห่าปลากระป๋องนี่ ได้แต่เห่าบ่ได้กินเปิดไม่เป็น ความหมายเดียวกับคำว่า "เบิดเท้อเล้อ" หรือ "เงิกเท้อเล้อ" นี่ล่ะบักหล่าเอย ปลงๆ มันซะคือ อาวทิดหมู นี่ เงิกเท่อเล่อจนหัวหงอกแล้วกะยังบ่จื่อ บ่จำอยู่

หมูบ-หมอบ-เหมบ

ภาษาอีสานวันละหลายคำ วันนี้เสนอคำว่า "หมูบ-หมอบ-เหมบ"

ช่วงนี้เห็นมีการถามไถ่ในสื่อโซเชียลกันมากกับคำภาษาอีสาน 4 คำ คือ "แหมบ-หมูบ-หมอบ-เหมบ" ว่า คำใดแสดงว่า "ต่ำ" ที่สุด ซึ่งถ้าเป็นคนอีสานแท้ๆ ก็จะรู้ได้ว่าทั้งสี่คำนี้ "ไม่เข้าพวกกัน" เอามาเปรียบเทียบกันไม่ได้ตรงๆ แม้ในความหมายของคำจะแสดงถึง "ความต่ำ" ของสิ่งต่างๆ เช่นกัน โดยแยกเป็น 2 กลุ่ม คือ ลักษณะที่ต่ำของสิ่งของหรือส่วนของร่างกาย คือ "แหมบ" ได้ให้ความหมายไว้แล้ว คลิกไปดูได้เลย ส่วน "หมูบ, หมอบ, เหมบ" ใช้เทียบเคียงความสูงของอากัปกริยาของคนได้ ดังนี้

ตูบหมูบ ก. นั่งทับส้นเท้าทั้งสองเรียก นั่งตูบหมูบ. to sit with ones legs folded directly under oneself.

ตอบหมอบ ว. อาการนั่งพับเพียบ เรียก นั่งตอบหมอบ นั่งตอบหมอบตอบขา ก็ว่า. sitting on floor in respectful position with legs folded to one side under body.

เจบเพบ ว. อาการนอนพังพาบ เรียก เหมบเจบเพบ. prostrate.

คงจะพอเป็นแนวทางได้ว่า ภาษาอีสานนั้นบรรยายลักษณะเฉพาะที่แตกต่างกัน ทำความเข้าใจก็จะมองภาพออกว่าเป็นอย่างไร ความหมายของคำในยุคปัจจุบันก็แปรเปลี่ยนไปมาก เช่น หมอบ ในสมัยก่อนคือความมีสัมมาคารวะ นอบน้อม แต่ตอนนี้เอาไปใช้กับพวกสายซิ่ง สายแว๊นซ์ไปแล้ว ส่วน เหมบ นี่แสดงถึงความสบาย ปลอยไปตามอารมณ์และความคิดได้เลย

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14