ภาษาพูดของผู้คนในภาคอีสานนั้นมีหลายสำเนียงที่แตกต่างกันไป ไม่มี "ภาษาอีสาน" นะครับ มีแต่เป็นภาษาพูดดั้งเดิมของชนเผ่าต่างๆ ที่อาศัยอยู่ในภูมิภาคนี้ซึ่งมีหลายกลุ่มชาติพันธุ์ [ เรื่องที่เกี่ยวข้อง : ชาติพันธุ์ชนเผ่าไทยในอีสาน ] ดังนั้น เมื่อท่านเดินทางไปท่องเที่ยวอีสาน ท่านจะได้ฟังสำเนียงเสียงพูดที่แตกต่างกันออกไปในแต่ละจังหวัด คำที่เสนอในที่นี่รวบรวมมาจากที่กระผมอาวทิดหมู มักหม่วน ได้ตอบไว้ใน Facebook Fanpage มาแล้วแต่ค้นหาย้อนหลังยาก ท่านเว็บมาดเซ่อเลยขอร้องแกมบังคับให้นำมารวบรวมไว้ที่นี่อีกครั้งหนึ่ง แฟนนานุแฟนที่ต้องการทราบความหมายของคำ หรือประโยคใดก็สอบถามเพิ่มเติมมาได้นะขอรับ ยินดีนำมาตอบให้ทราบทั้งในเว็บไซต์และเฟซบุ๊คต่อไป

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14

คำที่น่าสนใจนำมาเสนอในวันนี้คือ...

จ่อล่อ-แล้ว-งันเฮือนดี-ฟ้าวฟั่ง-ป่างง่าง-เกิบ-แต๊ะ-จ้าวจ้าว

จ่อล่อ

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "จ่อล่อ"

เป็นคำถามมาจากนักเรียน(คนอีสาน)เกิดใหม่ใหญ่ลุน บ่เคยได้ยินมาก่อนกับคำที่ผู้เฒ่าผู้แก่เว้ากันว่า "กินข้าวเหนียวกับปลาปิ้ง บ่มีแนวซดละคาคอจ่อล่อ" อาวทิดหมูบอกผมแหน่ว่า "จ่อล่อ" คือแบบใด๋น้อ

จ่อล่อ ว. อาการที่ผลไม้ติดคอกลืนไม่ลง หรือกินข้าวเหนียวแล้วกลืนไม่ลง เรียก คาคอจ่อล่อ อย่างว่า ปิ้งตับไก่ของไทกินเอย ไทกินแล้วเสียแนวไก่ต่อ ไนหมากค้อคาคอจ่อล่อ (บ.) ถ้าของใหญ่ว่า โจ่โล่ จ่อล่อแจ่แล่ โจ่โล่เจ่เล่ ก็ว่า. caught in throat (of fruit or nut).

คนอีสานบ้านเฮาเอิ้นว่า "แค้นเข้า" คือ อาการกลืนบ่ลง ติดคอ ต้องมีน้ำล่องคอด้วย การกินข้าวเหนียวจึงควรมีต้มหรือแกงไว้ซดน้ำ ถ้าไม่มีก็ควรมีน้ำเปล่าใส่แก้ว ใส่ขันไว้ใกล้ๆ ตัว รู้สึกฝืดคอให้กินน้ำตาม อันนี้คนแก่เป็นบ่อยไม่ใช่ว่าเคี้ยวไม่แหลก แต่น้ำลาย น้ำย่อยในปากมันน้อย (กะกินเข้าบ่แซบน้อ มันฝืนบ่อยาก กะเลยบ่มีน้ำลาย) ต้องระวังให้มากครับ เด็กน้อยก็มีโอกาสคือกันเด้อ

แล้ว

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "แล้ว"

เป็นประเด็นใน "สังคมสื่อโซเชียล" เมื่อเร็วๆ นี้ ด้วยป้ายเขียนบนกระเบื้องแผ่นเรียบหน้างานก่อสร้างว่า "ห้องน้ำไม่แล้ว" แต่ก็ยังมีคนเข้าไปใช้บริการกันอยู่ คนเขียนผิดตรงไหน?

แล้ว ว. เสร็จ สิ้น จบ พูดจบ เรียก เว้าแล้ว ทำเสร็จ เรียก เฮ็ดแล้ว แต่งจบ เรียก แต่งแล้ว อย่างว่า ยุตินั้นเป็งจาลทุกข์โศก ก็หากแล้วท่อนี้ถวายไว้ที่สูงก่อนแล้ว (สังข์). done, finished, ended, already.

"ห้องน้ำไม่แล้ว" ในป้ายจึงมีความหมายว่า "ห้องน้ำยังก่อสร้างไม่เสร็จ" ซึ่งมีแต่คนอีสาน 1000% เท่านั้นที่จะเข้าใจได้ ทีหลังต้องเขียนว่า "ห้องน้ำยังก่อสร้างไม่เสร็จ" หรือ "งดใช้บริการ กำลังก่อสร้าง" หรือ "งดใช้กำลังปรับปรุง" นะจ๊ะพ่อหนุ่มขายแรงงาน มิเช่นนั้นเมื่อมาทำงานต่ออาจจะได้เจอ "บางสิ่งคาจ่อล่อในโถส้วม" เด้อ (ดูความหมายจากคำข้างบน)

งันเฮือนดี

มีอีหล้าคำแพงทางโคราช มายามปู่ยามย่าทางอุบลฯ ได้ยินปู่บอกว่า "อยู่บ้านเฝ้าเฮือนเด้อ มื้อแลงปู่กับย่าสิไป 'งันเฮือนดี' ทางบ้านคุ้มเหนือ" อ้ายทิดหมูบอกน้องหล้าแหน่ว่า "งันเฮือนดี" คืออีหยัง นางบ่เข้าใจ

งัน ก. ทำให้เอิกเกริก ฉลอง สมโภช การฉลองงานเรียก งัน เช่น งันกฐิน งันอัฐะ งันกองบวช งันเฮือนดี (เรือนที่มีคนตายเรียก เฮือนดี) การแสดงมหรสพ เช่น การอ่านหนังสือผูก ร้องลำและการเล่นต่างๆ เรียก งันเฮือนดี. to celebrate.

งันเฮือนดี กะคือไปงานศพนั่นแหละ "งัน" คือ การเฉลิมฉลอง สนุกสนาน คนโบราณเพิ่นบ่ให้เศร้าโศกในงานศพ เพื่อให้ญาติมิตรลืมคนตาย จึงมีมหรสพคับงัน เช่น การร้องลำ การเล่าเรื่องนิทาน การแสดงต่างๆ ส่วน "เฮือนดี" น่าจะมาจาก "เรือนผี" คือ มีคนตาย แต่อยากให้มีความเป็นมงคลไม่น่ากลัว เลยเพี้ยนเป็น "เฮือนดี" นั่นเอง

สมัยนี้การพนันเข้าสิงคน ตามบ้านนอกบ้านนาจะมีพวกผีพนันมาขออนุญาตเจ้าภาพในการเล่นพนัน เช่น โบก โป ไฮโล ไพ่ โดยอาศัยช่องว่างทางกฎหายที่เมื่อก่อนอนุญาตให้เล่นได้ เพื่ออยู่เป็นเพื่อนเจ้าภาพจนสว่าง (นัยว่า ไม่ให้กลัวผี) แต่เดี๋ยวนี้ไม่อนุญาตแล้วหนา อย่าหาทำเด้อ

ฟ้าว

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้เสนอคำว่า "ฟ้าว"

ช่วงนี้มีวันหยุดยาว ใกล้เทศกาลปีใหม่ มีการเดินทางท่องเที่ยว เมือยามบ้าน รถกะติด อุบัติเหตุกะหลาย กะอย่าพากัน ฟ้าว ฟั่งฟ้าว ฟ้าวฟั่ง หลายเด้อพี่น้องเอย

ฟ้าว ว. รีบ ด่วน อย่างว่า การอวนมีเฮียกหามาฟ้าว (กาไก) ฟ้าวบวชฟ้าวสิก ฟ้าวเอาเมียฟ้าวปะ (ภาษิต) ค่าวค่าวดิ้นดิ้นดั่นหิวกระหาย เขาค่อยเฟือแขนขุนฮอดเฮือนทังฟ้าว มาดาย้านกลัวตายดับหน่อ ชักนวดน้าวสองเจ้าจิ่งคืน (ฮุ่ง). hurrying, urgent, rushed.

ฟั่ง ว. รีบ ด่วน ทำโดยอาการรีบด่วนเรียก ฟั่ง อย่างว่า กวาดไพร่เข้าเมืองใหญ่ในปะกัน แมนก็ถือพลายโดยกล่าวเอาเจืองเจ้า กูก็ถอยแฮงฟ้าวฉับพลันทังฟั่ง เจ้าหมื่นม้าวเมือแท่นนางเฟือ (ฮุ่ง) โทเรใจฟั่งมโนปานม้า (กาไก) บาคราญท้าวจานางทังฟั่ง (กา) ยังหิวไห้อาทรทังฟั่ง (สังข์). hurried, rushed, urgently.

ฟ้าวฟั่ง ว. รีบเร่ง อย่างว่า อันใดเป็นตาหย้ำให้ทำกินฟ้าวฟั่ง อย่าได้นั่งเค้าเม้าคอยถ้าแต่เขา (ย่า). hurried, rushed, urgent.

ฟั่งฟ้าว ว. รีบด่วน รีบด่วนเรียก ฟั่งฟ้าว อย่างว่า ม้าก็ทยานฟั่งฟ้าวเถิงท้าวบ่นาน (กาไก). hurried, rushed, urgently.

ไปไหนมาไหน เดินทางขอให้มีสติเพื่อความปลอดภัยของทุกคน ไม่ใช่แต่เราแต่เพื่อครอบครัวของเรา ญาติ มิตร และผู้ร่วมเดินทางอื่นๆ ปลอดภัยไปด้วยกัน

ป่างง่าง

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "ป่างง่าง"

มื้อแลงวานนี้มีคนหงายท้องป่างง่าง ย้อนคึดว่าคนอื่นสิคึดคือนักการเมืองซั่วๆ บ่รับร่างรัฐธรรมนูญแน่นอน บาดห่าผลออกมาเลย "หงายท้องป่างง่าง เจ็บปางตายเลยทีเดียว"

ป่างง่าง ว. ลักษณะที่ผู้ใหญ่ล้มเรียก ล้มป่างง่าง เด็กล้มเรียก ล้มแป่งแง่ง. describes appearance of adult who has fallen down.

ยืมรูปลูกหล่าที่บ้านมาประกอบ (ตาลตาล กับน้องจัมโบ้ก็นอนหงายป่างง่าง คือกัน)

เกิบ

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "เกิบ"

เกิบ น. รองเท้า รองเท้าของคนธรรมดาเรียก เกิบ ของพระราชามหากษัตริย์เรียก เกิบแก้ว. shoes.

คำที่เกี่ยวเนื่อง "เกิบแต๊ะ" มีความหมายว่า

แต๊ะ น. รองเท้าแตะ รองเท้าชนิดไม่หุ้มส้น ทำด้วยไม้งิ้ว ไม้ทองหลาง เรียก รองเท้าแต๊ะ เกิบแต๊ะ ก็ว่า. thongs (footwear), flip-flops.

มีเพลงร้องกันเล่นๆ ว่า "เชิบๆๆ หมาคาบเกิบเข้าป่าบักนัด..." ยามไปเอาบุญนำวัดนำวา หรือเฮือนชานบ้านอื่นระวังเขาลักเกิบเด้อ ผู้ลางคนใส่คู่งามๆ ของหมู่เมือบ้านถิ่มคู่ฮ้างๆ ไว้ต่างหน้าซั่นดอกวา แม้แต่เกิบพระก็ไม่เว้นจนกระทั่งพระ-เณรต้องใช้อารมณ์ศิลปินสลักที่เกิบว่า "เกิบพระ - เกิบเณร" ดังภาพ

จ้าวจ้าว

ภาษาอีสานวันละคำ มื้อนี้ขอเสนอคำว่า "จ้าวจ้าว"

จ้าวจ้าว ว. อาการปวดระบม ปวดระบมเรียก ปวดจ้าวจ้าว อย่างว่า ปวดจ้าวจ้าวคือผ้ำบ่มหนอง (บ.). dull (ache), sore.

จ้าว น. ชื่อพรรณข้าวจำพวกหนึ่ง มีสองชนิด คือ ข้าวเหนียว และข้าวจ้าว เข้าเจ้า ก็ว่า อย่างว่า เข้าเหนียวกับเข้าเจ้า ปนกันบ่มีเบื่อ คือดั่งเชื้อพี่น้องปนได้แฮ่งมัน (บ.). rice (not glutinous rice).

แม่หญิงเจ้าปวดระบม รู้สึกปวดจ้าวจ้าว ก็เพราะพี่หมื่นใช้สมุนไพรผิดนี่เอง (ตามเทรนด์มาแฮงกับเขาหน่อยหนึ่งน้อ) เป็นอาการเจ็บปวดกล้ามเนื้อเพราะการทำงานหนัก การถูกทุบตีจนกล้ามเนื้อช้ำ ต้องประคบด้วยสมุนไพรนะออเจ้า 😍🥰😘

หน้าที่ : 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14